“آلتی قارلیف” هنرپیشه و کارگردان سینمای ترکمن+عکس

مارقوش: “آلتی قارلیف” Алты Карлиев هنرپیشه، نویسنده، کارگردان و نمایشنامه نویس مشهور و چهره ای شناخته شده در سینمای ترکمن است.

از نام او (آلتی) به معنی (شش 6)، مشخص است که فرزند ششم از خانواده بوده است.

«آلتی قارلیف» هنرپیشه خلق (مردمی): در تاریخ ۶ ژانویه ۱۹۰۹، در بابا دایخان یکی از بخش های بزرگ شهرستان تجن متولد شد. این منطقه قبل انقلاب اکتبر استان ماوراء خزر (Закаспийская область)، (در حال حاضر استان آخال ترکمنستان) نامیده می‌شد.

اما همه آنچه که او توانست در زندگی خود برای تئاتر و سینمای ترکمن انجام دهد اهمیت آثار وی را برای کل فرهنگ مدرن مهم می کند.

آلتی قارلیف نویسنده چندین نمایشنامه و برنامه های لیبرتوی اپرا است. وی دارای عنوان های «هنرمند خلق» در جمهوری ترکمنستان شوروی همچنین در اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۵۵ است.

وی در عصری پابه عرصه سینما گذاشت که بخت نیز با او یار بود و تئاتر و سینمای ملی در گام های نخست پیشرفت بود و آلتی توانست به یک چهره طراز اول سینما و صحنه ترکمن تبدیل شود.

به هرحال برای پیشرفت در سینما کسی یا اهرمی وجود داشته باشد؛ اما پیشرفت قارلیف در سینما بیشتر به دلیل موهبت هنری ذاتی او، انرژی بالای شخصی، خلق و خوی جدی در کار و همچنین توانایی مهار هوی و هوس بود که سرنوشت قارلیف را در سینمای جهان تعیین کرد.

کسی فکرش را هم نمی کرد یک روستازاده از بابادایخان، که کارش را با عنوان یک مراقب کودک در کنار سینماگران آغاز کرد، روزی به یک چهره هنر نمایشی ترکمن بدل شود و بتواند سالها زمینه ساز توسعه تئاتر و سینمای ملی ترکمنستان شود.

آلتی قارلیف در نوجوانی شیفته سینما شد

وی در سال 1926، در انفوان جوانی و در سن 17 سالگی برای اولین بار در مدرسه شبانه روزی روستا نمایشی دراماتیک که به لحاظ کیفیت نیز پایین بود و توسط هنرمندان آماتور اجرا شده بود تماشا کرد، اما اوکه ذاتا هنر سینما را در وجود خود نهفته داشت همین یک نمایش هنری نیز کافی بود تا او را شیفته و اسیر جادوی بزرگ سینما کند.

او از همان دوران جوانی عاشق سینما شد و با تصمیم جدی از خانه محقر و ساده پدری و روستای خود خارج شد و عازم استودیوی نمایشی تازه افتتاح شده آشک آباد (عشق آباد)* شد.

آلتی قارلیف جزو اولین فارغ التحصیلان رشته هنر و سینمای این استودیو نوظهور ترکمنستان بود و او همراه با آمان قول مأمدوف، قلیچ بردیف، بازار آمانوف، سونا و سورای مورادوف بودند، جوانانی که تازه به عرصه هنر تئاتر ملی قدم گذاشته بودند و همگی به عنوان ستاره ها و آینده سازان سینمای ترکمن شدند.

بدینترتیب اولین دوره استودیوی هنری اشک آباد در سال 1929 آغاز شد و این سال به عنوان مبنای شروع و تولد تئاتر درام ملی در نظر گرفته شد.

از طرفی عطش سیری ناپذیر بازیگری در قارلیف ارضا نشد و توانایی های آشکار او را برای یادگیری به کالج تئاتر باکو کشاند و آلتی فرصت را مغتنم شمرد و 2 سال نیز در این کالج دوره کارگردانی را سپری کرد.

آغاز زندگی هنری و خلق آثار جهانی آلتی قارلیف

آلتی در بازگشت به اشک آباد (عشق آباد) سرشار از انرژی و خلاقیت است و کارهای متنوعی چون بازیگری، نمایشنامه نویسی و اولین تجربه پربار کارگردانی را تجربه می کند و به عنوان یک رهبر واقعی هنر سینما در کشور شناخته می شود.

اولین آزمایشها و تولیدات سینمای هنری “ترکمن فیلم” با مشارکت آلتی قارلیف استارت می خورد. وی اولی بار سال 1939 در فیلم “ماجراجویی میهن پرستان شوروی” روی صحنه می آید و در سال بعد او برای نقش آفرینی در فیلم “دورسون” به کارگردانی یوگنی ایوانف بارکوف، اولین جایزه عمومی بزرگ و جایزه دولتی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را دریافت می کند.

عطش تحقیق بخشیدن به آرزوهایش اورا به سمت ژانر اپرا که تا آن زمان در تئاتر ترکمن دیده نشده بود کشاند و او با خلاقیت های خود صحنه های جدیدی از تئاتر اپرا را در پایتخت ترکمنستان به صحنه میآورد (۱۹۵۳-۱۹۴۱).

آلتی اولین اپرای ترکمن ” زهره و طاهر” را که توسط آهنگسازان بزرگ چون آدریان شاپوشنیکوف و ولی موخاتوف اجرا شد خلق کرد.

او بدون آنکه از صحنه دراماتیک و سینما دور بماند، سالها توانست به عنوان مدیر هنری تئاتر آکادمیک اپرا و باله ترکمن به نام ” مخدومقلی فراغی” شاعر بزرگ ترکمن به کارش ادامه داد و نمایش های زیادی را به صورت تئاتر اپرا روی صحنه برد.

آلتی قارلیف با داشتن خلاقیت های مختلف در ژانرهای هنری، با گذشت زمان هرچه بیشتر به سمت سینما روی آورد و درک هنری خود را در زندگجی تصنعی سینما می دید.

تصاویری که خلق کرد؛ قهرمانانه و کمدی، غنایی و مشخصه، محبوبیت مخاطبان زیادی را برای او به ارمغان آورد و نه تنها در ترکمنستان بلکه در سال 1955، به بالاترین عنوان خلاقیت عصر خود به عنوان هنرمند خلق اتحاد جماهیر شوروی به او اعطا شد.

وی اولین تجربه ساخت فیلم را در سال 1957 در کنار یوگنی ایوانف – بارکوف در فیلم “انتساب ویژه” توانست علاوه بر کارگردانی نقش اصلی را در این فیلم ایفا کند بدست آورد.

او میخواست در فیلم هایش درکی از زندگی مردم و تاریخ ترکمن را به تصویر بکشاند و تلاش او برای کارگردانی و خلق آثارش مشهود است.

در چنین روزگاری بود که فیلم های “گام قاطع”، “مخدومقلی فراغی” و ” اسرار موقام” عطف آثار او بود و هر یک از این فیلمها نه تنها در زندگی این استاد هنر سینما بلکه در تاریخ کل سینمای ترکمن نیوز یک واقعه مهم تبدیل شدند.

نوارهای پروژکتور سینمایی او با موفقیت تعداد کثیری از علاقمندان را در کشورهای مختلف جذب آثارش کرد و در صحنه نمایش بسیاری از کشورها به نمایش گذاشته شد و با کسب جوایز ارزنده در سینمای جهان توانست اعتبار سینمای ترکمن را در خارج از ترکمنستان تعیین کند و هویت ملی و معرف ترکمن در سراسر جهان شد

فیلم “مخدومقلی” اهمیت چهره بنیانگذار ادبیات ترکمن “مخدومقلی فراغی” پدر ادبیات کلاسیک ترکمن را به عنوان یک فیلسوف و متفکر در مقیاس فوق ملی و سیاره ای برای مخاطبان جهانی آشکار ساخت.

خلاقیت ها و توانمندی های او علاوه بر ذاتی بودن مرهون کتابخانه عظیمی بود که او در خانه خود داشت. کتابهایی در زمینه؛ تاریخ، فلسفه، نقد ادبی، جامعه شناسی، روانشناسی و زبانشناسی که علامت خوردی های متعدد با مداد در حاشیه، پارگراف ها و زیر خط کشدند ها در متن کتابهای او نشان از مطالعه بسیار زیاد این هنرمند ترکمن بود.

امروز آلتی قارلیف به عنوان یک نماد هنر و برای نسهای جدید بازیگران، کارگردانان، نمایشنامه نویسان، سینماگران به یک یخشکن قدرتمند تبدیل شده که راه را برای پیشرفت هنر تئاتر و سینمای ترکمن هموار ساخته است و دستاوردهای گذشته و حال هنر سینمای ترکمن عمدتا مبتنی بر کارهای خلاقانه و سازمانی تایتانیک این استاد بزرگ استوار شده است.

“آلتی قارلیف”  در ۱۱ دسامبر ۱۹۷۳ در پایتخت ترکمنستان – شهر آشک آباد (عشق آباد) بدرود حیات گفت. ولیکن، بعداز فوت وی در سال ۱۹۷۴، استودیوهای «تورکمن فیلم» به نام «آلتی قارلیف» نامگذاری شد.

آناگل آناقلیوا هنرپیشه و هنرمند نامدار خلق که در واقع همتای وی محسوب می شد، همسر این هنرمند بزرگ ترکمن بوده است.

آلتی قارلیف کارگردان و بازیگر فیلم های معروفی چون، «دورسون»، «عروس دوردست ها»، «قدمهای قاطع /آیغیتلی أدیم/»، «اسرار مقام» و … می‌باشد.

مدال ها و جوایز:
– جایزه مدال درجه دوّم استالین در سال ۱۹۴۱، بابت اجرای نقش «سوار نانی /наездника Нани/» در فیلم «دورسون /Дурсун/».

– جایزه درجه دوم استالین در سال ۱۹۴۹ برای نقش کریم در فیلم «عروس دوردستها /Далёкая невеста/».

– برای کارگردانی و مدیریت فیلم «قدمهای قاطع»، جایزه دوم در دومیبن جشنوارۀ جهانی فیلم، برای فیلم ماندگار «انقلاب تاریخی» در سال ۱۹۶۶، را دریافت نمود.

– جایزه دولتی با عنوان «مختومقلی» در جمهوری سوسیالیستی ترکمنستان شوروی در سال ۱۹۶۶، همچنین، برای فیلم «قدمهای قاطع».

– جایزه دولتی مختومقلی در جمهورس سوسیالیستی ترکمنستان شوروی «TSSR» در سال ۱۹۷۶.

– بعد از وفات وی، در سال ۱۹۷۳، برای فیلم «اسرار مقام /موسیقی/»،

– مدال /اردین/ لنین و دو مدال دیگر … دریافت نموده است.

آشک آباد یا اشک آباد: نوشتار صحیح نام پایتخت ترکمنستان (عشق آباد) کنونی است.

قدمت شهری این منطقه به دوران اشکانیان باز می‌گردد و گفته می‌شود به همین دلیل در گذشته‌ها این شهر نامش “اشک آباد” بوده و نام “اشک” از اولین پادشاه اشکانیان گرفته شده است.

این شهر در واقع محل اقامت پارتیان “نیسا” یا سرزمین نیاکان ایرانیان در شهر “نساء” از شهرهای بسیار قدیمی ایران بوده که از اوایل قرن سوم پیش از میلاد برای تقریباً ۵۰۰ سال، شهر مهم و پایگاه سلسله اشکانیان ایران زمین بود و حیات و آرامگاه پادشاهان زیادی در خود جای داده است.

البته در حال حاضر موقعیت جغرافیایی این شهر باستانی “نساء” در عشق آباد قرار گرفته و محل آن در سازمان یونسکو به عنوان یک میراث جهانی ثبت شده است.

بنابراین شهر نساء برای ایرانی‌ها یکی از نمادهای شکوه دوران ایران باستان است به گونه‌ای که ابوالقاسم فردوسی، شاعر شیرین سخن و حماسی سرای ملی ایران هم دو بار از نام آن در شاهکار خود “شاهنامه” یاد کرده است.

گردآوری، ترجمه و انتشار: یاشار نیازی