اسب ترکمن

تاريخچه اسب

نژادهاي اسب – ترکمن
« آثاري از اسب‌هاي ترکمن تا چهارصد سال قبل از ميلاد مسيح در گورستان‌هاي اقوام سکائي در پازيريک در کوه‌هاي آلتائي (کوه‌های آلتای: رجوع شود به منابع) بدست آمده که نشان مي‌دهد در۴۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح نيز اسب‌هاي ترکمن را مانند زمان کنوني با نمد مي‌پيچيدند.

اسب‌هاي لاغر اندام و بلند بالاي ترکمن در اين گورستان‌ها همراه با اربابان وخادمين خود دفن شده و اسب‌هاي ضعيف را نيز کشته وبا اين اسب‌هاي اصيل به خاک مي‌سپردند و بر آن عـقـيده بودند که خادمين نيز سوار بر اين اسب‌ها پست‌تر شده، همراه سروران خود به اتفاق اسب‌هاي اصيل به آسمان‌ها خواهند رفت.
امپراطوران سلسله‌ي «هان» در چين عاشق اين اسب‌هاي لاغر اندام و کشيده‌ي ترکمن بوده و آن‌ها را اسب‌هاي آسماني مي‌ناميدند. به همين دليل لشکريان خود را براي گرفتن اين اسب‌ها نزد خان‌های ترکمن‌ها مي‌فرستادند که به عـنوان امانت گرفته يا خريده و اگر ميسّر نبود به سرقت مي‌بردند. بدين منوال تا بالاخره قراردادي بين طرفين بسته شد که هر ساله تعداد سي رأس از اين اسب‌ها به امپراطور چين داده شود. در سپاه داريوش هخامنشي سي هزار اسب ترکمن موجود بوده است.»
اسب ترکمن در دو مقطع از تاريخ شديدا از دست حکام ضربه خورده است يکي در دوره‌ي نادرشاه افشار که اسب‌هاي ترکمني با سيلمي‌هاي عرب ترکيب و نژاد جديدي به نام چناران به وجود مي‌آيد. در اين مورد در کتاب تبارنامه اسب ترکمن آمده است: «يکي ديگر از تيره‌هاي اسب ترکمن، چناران است که اين اسب وسيله‌ي نادرشاه براي لشکرکشي و سواره نظام ايران به منظور تصرف هندوستان به وجود آورده شده است. براي رسيدن به هندوستان راه‌هاي طولاني و طاقت‌فرسا در پيش لشکريان ايران بوده و براي طي اين مسير احتياج به يک مرکبي بود که قادر باشد اين مشکل را حل کند به اين منظور طبق دستور نادر شاه سيلمي‌هاي عرب با ماديان‌هاي ترکمن ترکيب و نژاد جديدي به نام چناران به وجود آمد».

باز طبق نوشته‌ي تبار‌نامه‌ي اسب «مدارک قابل ملاحظه‌اي دردست است که نشان مي‌دهد يکي از اجداد اوليه در توليد اسب انگليسي(تروبرد)، اسب بلند، کشيده و سريع ترکمن مي‌باشد که در تمام مدت۲۰۰۰ سال تاريخ خود اين اسب از لحاظ چابکي، استقامت و پرش مورد تحسين عموم بوده است».

نويسنده‌ي اثر تبارنامه‌ي اسب در مورد سابقه‌ي نژاد يموت مي‌نويسد:
«متجاوز از چندين قرن است که اسب‌هاي منطقه‌ي فارس، خوزستان براي سيلمي به دشت گرگان برده شده و با ماديان‌هاي ترکمن مخلوط گرديده‌اند که نتيجه‌ي آن تيره‌ي يموت است که با ديگر تيره‌هاي ترکمن از قبيل آخال‌تکه در بعضي مشخصات اختلاف دارد. تيره‌ي يموت از لحاظ هيکل کوچکتر وليکن با استخوان‌بندي قويتر و سم‌هاي محکم‌تر و به طور کلي اندامش سبک‌تر ولي استقامت اين تيره بسيار عالي بوده و يال و دم آن نيز پر پشت‌تر مي‌باشد.
يموت اسب سريعي نيست وليکن پر نفس است؛ در سال‌هاي اخير به علت ورود اسب‌هاي خالص پاکستاني که مناسب براي مسابقات سرعت در دور‌هاي کوتاه هستند، ميدان رقابت براي اسب‌هاي ترکمن که داراي قدرت و نفس هستند تنگ شده و در نتيجه تعدادي از اسبداران ترکمن بدون هيچگونه مطالعه‌ي علمي و هدف صحيح شروع به خريدن آن براي نسل‌کشي با ماديان‌هاي ترکمني نمودند و اسب‌هاي دوخوني به‌وجود آمد. اين نوع کشش‌ها اصالت چندين صدساله اسب ترکمن را نيز از بين برده است».

خصوصيات اسب ترکمن: يموت- آخال تکه

اسب‌هاي آخال‌تکه و يموت شرايط و مشخصات کلي زير را دارا مي‌باشند:
۱) قد: اسب ۱۴۸تا۱۵۵ سانتيمتر، ماديان ۱۴۷ تا ۱۵۳ سانتي‌متر.
۲) سر: صورت کشيده و بلند، استخواني، ظريف، نيم رخ محدب يا صاف.
۳) گوش: گوش‌ها درازتر از اسب عرب و کاکل آن‌ها کم مو و نرم، فک بال و پايين کشيده.
۴) گردن: بلند، کشيده، نازک و اتصال آن به بدن قوي.
۵) شانه: بلند و عضلاني.
۶) کمر: بلند و کشيده.
۷) کپل: کم‌شيب با عرض خوب و خروج دم بالاتر شروع مي‌شود و اغلب دم‌ها کم مو و بلند و هيچ وقت دم نمي‌گيرند، زير دم يعني سرين جادارتر است.
۸) سينه: عميق، قوي و متناسب، دور سينه اسب به طور متوسط ۱۶۷ سانتيمتر و ماديان به طور متوسط ۱۶۵ سانتيمتر است.
۹) قلم دست و پا: بلند و کشيده، قوي و استخواني وليکن ظريف، مفاصل قوي و متناسب، ساق متناسب و خوش ترکيب، بخلق نسبتا کوتاه و کم مو، سم پهن‌تر و کوتاه‌تر از اسب عرب.
۱۰) فاصله‌ي بين زانو و بخلق به‌طور متوسط براي اسب ۱۹ سانتيمتر و براي ماديان ۱۸ سانتيمتر.
۱۱) کتف: عريض، بلند افتاده.
۱۲) اندام: بلند وکشيده و باريک با شکم جمع.
۱۳) پوست: نرم و موج‌دار و براق، يال و دم کم‌مو و روي ساق پاها عاري از پشم و موي بلند.
۱۴) بلند‌ترين نقطه‌ي شانه تا بلند‌ترين نقطه‌ي کپل اسب۲/۱۵۴سانتي‌متر، ماديان۱۵۴ سانتي‌متر.
۱۵) رنگ‌هاي اصلي: کهر، نيله، کرنک، سمند و قره کهر.
۱۶) خصوصيات اخلاقي: خونسرد، نجيب و مطيع.
۱۷) امکانات اسب: کورس، پرش، سواري.
۱۸) تغذيه: کاه، علف بهاره، جو، يونجه.
۱۹) مناسب‌ترين آب و هوا و منطقه مورد نظر:
هواي معتدل و مرطوب و اراضي نرم غير شني و سنگلاخ مانند منطقه «تمر قره قوزي»- آي تمر- يلي بدراق واقع در بخش کلاله.
۲۰) طول بدن اسب ترکمن کشيده و باريک. اين کشيدگي در نوع آخال تکه بيشتر از اسب يموت است.
۲۱) سم اسب‌هاي ترکمن مخصوص خاک نرم و بهتر و سالم است. (1)
طبق نوشته‌ی کتاب تبار نامه‌ی اسب ” مدارک قابل ملاحظه‌ای در دست است که نشان می‌دهد یکی از اجداد اولیّه در تولید اسب انگلیسی (ترو برد)، اسب بلند. کشیده و سریع ترکمن می‌باشد که در تمام مدت دو هزار سال تاریخ خود این اسب از لحاظ چابکی ، استقامت و پرش مورد تحسین عموم بوده است (2).
اسب تروبرد در سطح بین المللی دارای شهرت زیاد است .
پرنس آقاخان رهبر چهل و نهمین امام فرقه اسماعیلیه یکی از مالکین برترین اسب‌های تروبرد دنیا است. آقاخان در سن 20 سالگی در 11 جولای 1957 / م به امامت مسلمانان شیعه امامی اسماعیلیه رسید و جانشین پدر بزرگش سلطان محمد شاه شد، پرنس آقاخان را ” لقب شاهزاده میدان‌های اسب‌دوانی را هم به آقاخان دادند. آقاخان مالک اسب‌های گران‌بهاترین نیز می‌باشد . ” و می‌توان گفت یکی از بزرگترین تولید کنندگان اسب تاروبرد دنیا می‌باشد . (3)

تیره‌های اسب ترکمن

اسب ترکمن داراي دو تيره‌ي مشخص و يک تيره‌ي مخلوط ولي معروف مي‌باشد به شرح زير:
۱) يموت ۲) آخال تکه ۳) چناران
گذشته از سه تيره‌ي فوق انواعي از نژاد اسب با تغييرات جزئي به نام «جرگلان» و جيب ايشان و غيره… وجود داردکه فقط به مناسبت پرورش در منطقه نام گرفته‌اند و تغييري در جهت شکل در آن‌ها به وجود نيامده است.

● پوشش اسب

اسب ترکمن پوششي مخصوص و مفصل دارد که همراه با زيو‌هاي آن به اسب زيبايي مي‌بخشد. جل‌هاي بسيار قشنگي از گليم و قاليچه مي‌بافند و آن را روي نمد بسيار بلند که مخصوص پوشش اسب است مي‌اندازند. اين پوشش‌ها عبارت اند از:
۱) دروني‌ترين پوشش اسب را «ایچرکي» مي‌نامند.
۲) بعد از «ایچرکي»، نمد ديگري به نام «گزرمن» قرار مي‌دهند.
۳) جــل و «اورتمن» پوشش‌هاي بعدي را تشکيل مي‌دهند.
تمامي اين پوشش‌ها را با بندي به نام «قارین باق» (شکم بند) به تنگ‌گاه سينه‌ي اسب وصل مي‌کنند. در زمستان اسب را با نمد سفيد و بزرگي مي‌پوشانند که به آن «بوراما ‌کِچه» مي‌گويند.
ترکمن‌ها به اسب نعل نمي‌کوبند چون خاک صحرا نرم است و احتياجي به نعل ندارد. زين را به ترکمني «ايه‌ر» مي‌نامند که رکاب «اوزنگ» به آن متصل است مهار اسب را « اويه‌ن» مي نامند.

● زيور آلات اسب

اسب ترکمن داراي زيورآلات نقره‌اي باآب‌طلا داشت که به اسب، زيبايي خاصي مي‌داد و عبارتند از:
۱) آلا قایيش: نوار چرمي که روي آن را با نقره و طلا آرايش داده زيور بسيار جالبي که نفيس و گران‌قيمت است و آن را به گردن اسب مي بندند.
۲) گؤوْس بند: زيوري از طلا و نقره بعد از آلا قایيش مي‌بندند.
۳) يِلفه‌ویچ: که بر پيشاني اسب مي‌بندند و داراي زيــوري است از نقـــره و طلا، که جهت دفع مزاحمت حشرات مزاحم استفاده مي شود.
طناب مخصوصي به نام «يان طناب» که طنابي است که از کنار لگام عبور مي‌دهند.
مربي اسب را به ترکمني «سه‌يس» و تازنده‌ي اسب را که نوجواني ۸ الي ۱۲ ساله است «آت اوغلان» مي‌نامند.
اسب تازه به دنيا آمده «کرّه» را وقتي دو ساله شد «ايکي ياشار» و در سه سالگي «اوچ ياشار» مي‌نامند.
ماديان‌هاي ترکمن را در ۶ ماهگي از شير گرفته، آن‌ها را با نمد ‌زين کرده و با دهنه آشنا مي‌کنند. شرکت در مسابقات اسبدواني براي اسب‌هاي ترکمن از يک سالگي شروع مي‌شود و روزانه اسب را براي آماده شدن به راهپيمايي طويل فرستاده و در بعضي اوقات اسب را چهار نعل مي‌تازند.

● مسابقات اسبدواني
در گذشته به مناسبت‌هاي جشن عروسي يا تولد فرزند و يا به مناسبت‌هاي ديگر مسابقات برگزار مي‌شد که شکل خاصي داشت که به صورت دويده به دور ميدان به تعداد سيزده بار بودکه اين ميدان را «آيلام» مي‌گفتند. داوري سيزده قطعه چوب به دست گرفته با هر بار گذشتن از مقابل داوران يکي از چوب‌ها را به زمين مي‌گذاشت و الي آخر که برنده معين مي‌شد.
بعد‌ها از نفـوذ فـرهـنگ غـربي، شکل مسابقات سنتي عوض شده و به صورت مانژ و دپار در آمده است. پرداخت جايزه نقدي، روح تجارت و مادّي‌گري، جاي تبليغ و ترويج مردانگي و شجاعت را گرفته است.

چطور اسب ایده آل خودمان را در ایران پیدا کنیم؟

برای پیدا کردن اسب مناسبتان برای سوارکاری باید اول به چند نکته توجه کنید:
چندسالتان است؟
سوارکاری‌تان در چه سطحی است؟
چقدر می‌خواهید برای این کار هزینه کنید؟
در چه رشته‌ای می‌خواهید کار کنید (پرش، درساژ، استقامت، فقط برای تفریح)؟
قد و وزنتان چقدر است؟ بلندید یا کوتاه؟ چاقید یا لاغر؟
در تهران معمولا 90 درصد سوارکاران پرش کارند: در این رشته سه گروه اسب پرش در ایران وجود دارد:
اسبی که به “دو خون” معروف است؛ نژاد ترکیبی اسب ترکمن یا عرب ایرانی با نژادهای خارجی که بیشتر تروبرد، اسب کورس انگلیسی، یا دیگر نژادهای خارجی موجود در ایران هستند.
اسب “خالص ترکمن”؛ که به دو دسته ترکمن آخال تکه و ترکمن یوموت تقسیم می‌شود.
و گروه سوم که تمام اسب‌های خارجی وارد شده به ایران هستند که به عنوان اسب‌های پرش وارداتی شناخته می‌شوند.

نمونه‌ای از اسب دو خون پرشی:
یک اسب، اسب دوخون ورزیده و ماهر که خوب آموزش دیده باشد در حال حاضر در ایران حدود 8 تا 25 میلیون تومان ارزش دارد. قیمت این نوع اسب به اصل و نسب و همچنین به میزان آموزشی که دیده است بستگی دارد. همچنین تعداد بُردهای یک اسب در مسابقات پرش روی قیمت آن تاثیر زیادی دارد.
اسب‌های دوخون معمولا اسب‌هایی باهوش و سالم هستند و برای سوارکاری اسب‌های خوبی به حساب می‌آیند – در واقع باید از فرد مطمئنی خریداری شوند! چون اسب‌های زیادی هستند که هم از نظر جسمی و هم از نظر روانی تخریب شده‌اند و بهتر است قبل از خرید با یک دامپزشک خوب مشورت کنید تا اسب مورد نظرتان را بررسی کند.

نمونه‌ای از اسب ترکمن آخال تکه:
اسب ترکمن خالص آخال تکه در حال حاضر حدود 9 تا 35 میلیون تومان ارزش دارد. این قیمت به اصل و تبار این اسب و تعداد رقابت‌هایی که در آنها موفق بوده بستگی دارد، و علاوه بر این شکل بدن و قدرت جسمانی اسب آخال تکه در تعیین قیمتش نقش دارد. در کل مادیان‌های آخال تکه بیشتر از نریان‌ها طرفدار دارند، چون خیلی آرامترند و بعد از استفاده در پرش می‌توانند برای کشش به کار بروند.
نریان‌های ترکمن معمولا خیلی شجاع و با اعتمادبنفس‌اند و به خاطر همین برای سوارکاران مبتدی مناسب نیستند.
اسب ترکمن آخال تکه مناسب سوارکاران ریز جثه‌تر و لاغرتر است و برای خانم ها انتخاب خیلی خوبی است، چون اسب باهوشی است و کنترلش راحت است، حساس است و علاوه بر این، اسب آخال تکه اسب بسیار زیبایی است.
اما اسب ترکمن یوموت حدود 3.5 تا 15 میلیون تومان قیمت دارد (قیمت‌ها خیلی متفاوت است و بستگی به فروشنده دارد). در کل درمورد این اسب هم همان نکاتی اهمیت دارد که درمورد اسب ترکمن آخال تکه بیان کردیم. اسب یوموت که در شمال ایران به شکل وحشی هم زندگی می‌کند، اسب بسیار قدرتمندی است و اعتمادبنفس و شجاعتش حتی از اسب ترکمن آخال تکه هم بیشتر است.
اسب ترکمن یوموت به اندازه اسب آخال تکه خوش اندام نیست و معمولا از آن کوچکتر است. این اسب عموما برای افرادی مناسب است که عاشق این نژاد ایرانی هستند. اسب یوموت می‌تواند یک اسب پرشی خوب بشود، اما محدودت‌های خودش را دارد، چون اولا که جثه کوچکتری دارد و نریان‌هایش بسیار خودسر و مستقل هستند و کنترل کردنشان سخت است.
اسب ترکمن یوموت نیاز به یک سوارکار با پشتکار و صبور دارد که بتواند با این نژاد اسب‌های خیلی حساس ارتباط درستی برقرار کند. به هیچ وجه نمی‌شود به این نوع اسب زور گفت!

نمونه‌ای از اسب هانوورین:
و پایین‌ترین اولویت انتخاب به اسب‌های پرشی وارداتی تعلق می‌گیرد:
قیمت این نوع اسب‌ها خیلی متفاوت است و به نژاد و کیفیت پرش آنها بستگی دارد؛ در ایران نژادهای اسب آلمانی مثل هانووری، اولدنبرگر و هولشتاینر بیشتر است. اسب‌های آلمانی اسب‌های گران‌قیمتی هستند، چون کار در آلمان خیلی گران است و اسبی که خوب آموزش دیده باشد هزینه زیادی برداشته است. مهم‌ترین نکته هزینه وارد کردن این نوع اسب‌های خارجی است که بی‌نهایت گران تمام می‌شود. یک اسب آلمانی آموزش دیده از 35 تا 150 و حتی 200 میلیون تومان قیمت دارد، که بسته به اصل و نسب، فرم اندام و تعداد مسابقاتی که برنده شده تعیین می‌شود.
درمورد دیگر نژادهای اسب اروپایی هم همینطور است؛ مثلا نژاد اسب KWPN هلند، سل فرانس (فرانسه)، یا نژادهای روسی (راشن بریدز). طیف قیمت این نوع اسب ها از 35 تا 100 میلیون تومان است.
در کل یک سوارکار مبتدی و تازه کار بهتر است کارش را با یک اسب دوخونِ تربیت شده و کمی سن‌دار (از سن 7 تا 12-14 سال) شروع کند. این اسب‌ها کارشان را خیلی خوب انجام می‌دهند، سوارکاران جوان می‌توانند چیزهای زیادی از آنها یاد بگیرند، و بعدا که تجربه و مهارتشان بیشتر شد می‌توانند یک اسب خارجی یا ترکمن خالص ایرانی بخرند. در نهایت همه چیز بستگی به این دارد که چقدر بخواهید و بتوانید هزینه کنید.
اسب داشتن و نگه داشتن در یک اصطبل قابل قبول در ایران ماهانه حدود 700 هزار تا 1 میلیون تومان هزینه دارد .برای باکس، تغذیه، دامپزشکی و آموزش.

آینده
با انجام مطالعات ژنتیکی و اصلاح نژاد در اسب‌های آخال تکه از آن‌ها به‌خوبی می‌توان برای سواری‌های استقامتی مسابقات درساژ و غیره استفاده کرد. همچنین می‌توان نحوه راه رفتن در این گونه را به‌عنوان یک معیار مناسب برای انتخاب و اصلاح نژاد آن در نظر گرفت.

نقش اسب در ترکمنستان:

برچسب‌ها بر روی لباس رسمی نیروهای مسلح دولت مستقل ترکمنستان، تصویر یک اسب آخال تکه به چشم می خورد. این تصویر ممکن است برای بعضی ها عجیب به نظر برسد. با وجود این، با توجه به این واقعیت که در کشور ترکمنستان، اسب ارزشی فراتر از یک حیوان دارد، دیگر کسی نباید از دیدن این تصویر تعجب کند.
مردم ترکمن در تعریف ارزش‌های اصلی تاریخ کشورشان می‌گویند: «آب، حیات یک ترکمن است، فرش روح اوست و اسب، بال‌های او.» بنابراین عجیب نیست که تمامی زندگی و حیات هر روزۀ این مردم ایلیاتی جدا از اسب‌هایشان نباشد. ولی در حالی که برای سایر مردم داشتن یک گلۀ بزرگ اسب مایۀ افتخار است، برای یک فرد ترکمن داشتن یک نریان با ارزش، کافی است تا صاحب احترام و شهرت فراوان شود.

این ضرب المثل، نشان دهندۀ جایگاه اسب در زندگی ترکمن‌ها است: «صبح ها پس از بیدار شدن اول به پدرت سلام کن و بعد به اسبت.» برای ترکمن ها، اسب تقریبا مانند یکی از اعضای خانواده است. اسب می‌تواند مسافت‌های طولانی را بدون آب و غذا دوام بیاورد و به همین دلیل اسب نخستین یار سوارکار در صحرا محسوب می‌شود.
چه در جنگ و چه در سفرهای طولانی، نژاد آخال تکه واقعا شایستۀ شهرت خود است. وفاداری این اسب به صاحبش بی نظیر است. اسب‌های مسابقۀ نژاد آخال تکه از دیرباز با زیبایی و شکوه بی‌همتا و سرعت و توان خود موجب حیرت همگان گشته‌اند. به اعتقاد اوگاندوجیف، تاریخ نگار مشهور ترکمن، ریشۀ نژاد آخال تکه به دوران باستان بر می‌گردد. هردوت فیلسوف مشهور یونان در دوران باستان که در قرن پنجم پیش از میلاد می‌زیست، در اثر خود به نام «اسب‌های شگفت انگیز نیسیسک» به اسبی اشاره می‌کند که با سایر نژادهای اسب تفاوت دارد. او این اسب‌ها را به خاطر ویژگی‌های غیر معمول و نژاد خالصشان مورد تحسین قرار می‌دهد.
توصیف‌های به کار رفته در مورد این اسب‌ها با ویژگی‌های نژاد آخال تکه تطبیق می‌کند. طبق نوشته‌های او، در دوران باستان علاوه بر ساکس، خوارزم و پارفیانامس، قبایل ماساج نیز بخشی از دولت هخامنشیان (عمدتا در محل امروزی ترکمنستان) را تشکیل داده بودند. آنها نژاد خوبی از اسب را پرورش دادند که بعدها نیسیسک نامیده شد.
شهرت این «اسب‌های آسمانی» به دلیل تلفیق حرکات باشکوه، زیبایی، سبکی و توانایی در جنب و جوش فراتر از سرزمینشان بود. این اسب‌ها نه تنها مایۀ مباهات ترکمن‌ها بودند، بلکه سهمی بسیار مهم در نحوۀ زندگی آنها داشتند.
امروزه در ترکمنستان با دقت و توجه بسیار از اسب‌های آخال تکه مراقبت می‌شود. در سال ۲۰۰۴، برای نخستین بار در تاریخ این کشور، یک مجموعۀ منحصر به فرد به بهره‌برداری رسید. این مجموعه، یک مزرعۀ جدید مخصوص پرورش اسب است که در زمینی به وسعت ۵۰ هکتار، در یک محل بسیار خوب در جنوب عشق آباد و در دامنۀ کوه کاپتداگ واقع شده است. بیش از ۴۰۰۰ نفر از علاقمندان به مسابقه‌های اسب‌دوانی می‌توانند از حضور در میدان اسب‌دوانی این مجموعه لذت ببرند. با توجه به سن اسبِ آخال تکه، مسابقه ها در مسافت های مختلف برگزار می‌شوند.

در حال حاضر، ۲۸۴ اسب آخال تکه در اصطبل هایی تمیز و روشن که مجهز به سیستم کنترل هوا می باشند، زندگی می‌کنند. بیش از ۱۰۰ نفر، از این اسب‌ها نگهداری می‌کنند. نمی‌توان توقعی غیر از این هم داشت؛ چرا که تمام این اسب‌ها از بهترین‌های این نژاد محسوب می شوند. ممکن است کارگری به دلیل بد رفتاری با اسب‌ها شغل خود را از دست بدهد. این مسأله یکی از قوانینی است که پیش از استخدام از سوی کارگران پذیرفته می‌شود.
اسب‌های آخال تکه را روزی دو بار تمرین می‌دهند. تمرین «حرفه‌ای» اسب‌های اصیل به این معنا است که آنها هر کدام تخصص خاص خود را دارند، مثلا مسابقه، رقابت، ماراتن و یا حرکات نمایشی. سوارکاران مجربی مانند گوانچ آقامرادف، دوردی مراد کاکایف، تولی مراد بابایف و سایر اساتید این رشته تمرین دادن این اسب‌ها را بر عهده دارند.
متوسط طول عمر یک اسب آخال تکه در صورتی که خوب از آن نگهداری شود، ۲۵ تا ۳۰ سال است. غذا دادن به اسب‌های اصیل همیشه با دقت فراوان صورت می‌گیرد. گزارش‌های سفر انجمن جغرافیای انگلستان حاکی از آن است که ترکمن‌ها غذای هر اسب را به طور جداگانه تهیه می‌کنند و هیچگاه باقیماندۀ غذای انسان‌ها را به اسب‌ها نمی‌دهند. در مجموعۀ جدید نگهداری از اسب‌ها، جیرۀ روزانۀ اسب‌ها شامل شبدر، جو، هویج، خربزه، قند، تخم مرغ خام، روغن ماهی، علوفۀ ترکیبی، پودر ماهی و استخوان‌های ماهی پودر شدۀ سرشار از کلسیم و فسفر می‌باشد. این غذای مکمل با ارزش از سوی انجمن دولتی ترکمن بالیک برای اسب‌های مسابقه فرستاده می‌شود.
یک تیم متشکل از پنج دامپزشک، مراقب سلامتی اسب‌های آخال تکه است. یک درمانگاه چند بخشی ویژه شامل آخرین تجهیزات علمی و فنی نیز احداث شده است. برای این بیماران چهار پا یک اتاق معاینه همراه با تجهیزات جراحی تعبیه شده است. خوشبختانه تاکنون از این تجهیزات جراحی استفاده نشده است، ولی به گفتۀ سوارکاران ممکن است در آینده لازم شود.
یک ویژگی خاص یعنی منبع ژن آخال تکه، از نریان‌های فعال گرفته می‌شود. امروزه ۱۷ گونۀ مختلف از این اسب های مسابقه وجود دارد و تاریخچۀ نسل هر یک از آنها با دقت ثبت و ضبط می شود. کارشناسان پرورش اسب در کمیتۀ انجمن دولتی آلتاری ترکمن ها با دقت شجره نامۀ این گونه ها را تحت نظر دارند. نریان ها تا شش ماهگی در محوطه هایی وسیع در کنار مادرشان زندگی می کنند و پس از آن، این نسل در حال رشد به محل هایی جداگانه منتقل می شوند تا با تمام تلاش و دقت ممکن از آنها نگهداری شود.
افراد شاغل در آزمایشگاه مصونیت ژنتیکی این مجموعه، تحت هدایت نورمحمد آقالیف، دانشجوی دکترای علوم بیولوژیک، مواظب خالص ماندن نژاد اسب های اصیل هستند. تصمیم های مربوط به گونه های مختلف از طریق آزمایش دی ان ای صورت می گیرد.
در سن یک سالگی دوران بازی اسب ها به پایان می رسد. در همین سن است که اسب های آخال تکه توانایی خود در سرعت و مقاومت را که به خاطر آن در دنیا معروف شده اند، به دست می آورند.
کاکا مراد آقامرادوف، سرمربی سوارکاران، می گوید: «هزاران سال تلاش در دل فرهنگ ملی، نه تنها این اسب های مسابقه، بلکه مربیان آنها را نیز پرورانده است. اسب های آخال تکۀ قهرمان به خاطر مهارتشان در تمام جهان شناخته شده اند.»

منابع و پانوشت‌ها:

کوه‌های آلتایی: ( به روسی : Алтай Altay، به مغولی : Алтай، به چینی : 阿尔泰山脉 ) نام رشته‌کوهی است در آسیای مرکزی و بین کشورهای مغولستان، روسیه، چین و قزاقستان واقع است و سرچشمه رودهای ایرتیش و اوبی است. از باخترِ دشت سیبری ( ْ81 طول شرقی) به سوی جنوب خاوری به سمت دشت گویی ( ْ106 طول شرقی) و از حوضه رود ایرتیش و دزونگاری (زونگاری) تا کوه‌های سایان کشیده شده و بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر درازا دارد . بعضی نام آلتای را، که نخستین‌بار در دوران قالموق آمده است، به واژه مغولی آلتان (طلا) مربوط دانسته‌اند، ولی این نکته هنوز ثابت نشده‌است.[۱

آلتای جای بی نظیری است که طبیعت خلق کرده است. توریست های اروپایی که با گذشت هر سال توجه بیشتری به این جا می کنند، آن را « سوئیس سیبری» می نامند.
آلتای، مرتفع ترین منطقه کوهستانی سیبری است که از شمال – غرب به جنوب – شرق به طول بیش از دو هزار کیلومتر کشیده شده است. در این منطقه تقریباً هیچگونه کارخانه صنعتی وجود ندارد.
هر توریستی می تواند چیزی دلخواه خود در آنجا پیدا کند. دوستداران طبیعت می توانند در جنگل های کاج گردش کنند و به نظاره دشت های بیکران بایستند و دوستداران گردش های خطرناک می توانند بر رودخانه های خروشان قایقرانی کنند و یا به بیابان گردی بروند و برای دوستداران کوهنوردی، همه چیز مهیاست. علاقمندان به قوم شناسی می توانند آداب و رسوم مردم بومی آلتای را مورد مطالعه قرار بدهند و با آنها آشنا بشوند.
مرتفع ترین قله سیبری – کوه « بلوخا» بیش از 4500 متر از سطح دریا در آنجا قرار دارد. هر چند صعود به قله اورست بمراتب دشوار تر است، اما صعود به قله « بلوخا» نیز در بین کوهنوردان یک دستاورد خود ویژه به حساب می آید.
آب رودهای آلتای، پاک ترین آبهای روسیه به حساب می آید. نهرهای کوچکی که از کوهها جاری می شوند به رودهایی مبدل می شوند که تعداد زیادی از آنها بمانند آبشاری خوش منظره و زیبا از صخره ها به پایین فرو می ریزند.
رودهای آلتای بهترین سرگرمی را برای دوستداران ورزش های خطرناک آبی فراهم می کند. بزرگترین رود آلتای – «کاتون» نام دارد که سرچشمه آن در کوهپایه « بلوخا» ست. کاتون – شاهرگ آبی آلتای کوهستانی است. ورزش کاران باتجربه با آن خیلی خوب آشنا هستند.
سحرآمیزترین جا در آلتای را فلات « اوکوک» می نامند که این فلات کوهستانی در ارتفاع بیش از 2500 متری از سطح دریا واقع است. از دوران باستان این محل ، یک محل مقدس در بین ساکنان بومی تلقی می شده است.
این محل نه تنها برای دوستداران طبیعت، بلکه باستان شناسان جالب است. در آنجا هزاران قبر و آرامگاه وجود دارد. یک راه صعب العبور ، فلات « اوکوک» را به دنیای خارج پیوند می دهد. توریست ها با اتومبیل می توانند از طریق جاده « چویسکوم» تا ایستگاه های کوهستانی بروند. اما قسمت بعدی این مسیر به سمت جنوب را می توان فقط با خودروهای ویژه طی کرد.
البته استراحت در آلتای کوهستانی بیشتر به درد توریست هایی می خورد که از ماجراجویی نمی ترسند و دوست دارند تعطیلات خود را بطور فعالی بگذرانند. اما آلتای چیزهایی دارد که برای دوستداران استراحت آرام به توریست ها پیشنهاد کند. در این اواخر استراحتگاه ها و هتل های زیادی در آنجا ساخته شده است. همچنین معتقدند که آب آنجا از خصوصیت درمانی و شفا بخشی برخوردار است. در نقاط کوهستانی آلتای، انواع دانه ها و گیاهان جنگلی رشد می کنند که از خصوصیات درمانی برخوردارند.
در زبان روسی از ترکیب لغوی – کوههای طلایی استفاده می کنند که به معنای ثروت بی حد و مرز ، سعادت و شکوفایی غیر قابل تصور است. کوههای طلایی آلتای واقعاً هم گنجینه ثروت های طبیعی است که هر کس که با آن تماس یابد، خود را فوق العاده خوشبخت احساس خواهد کرد.

1 – تبارنامه ی اسب ترکمن ، نشر انجمن سلطنتی اسب ، 1355 ، صفحات 19 و 4
2 – همان ماخذ ، صفحه 12 .
3 – فصلنامه دنیای اسب ، شمارۀ 17 ، زمستان 1387 ، صفحه 25 .
4- تاریخ سیاسی و اجتماعی ترکمن ها – سایت ترکمن
5- کتاب سیری درتاریخ سیاسی ، اجتماعی ترکمن ها، امین الله گلی ، نشر علم ، 1366.صص 150-1652-کارمیدانی نویسنده درترکمن صحرای ایران .

مارقوش ترکمن صحرا
شرکت بازرگاني و گردشگري
www.margush.ir

گنبد کاووس – پاساژ شهرداري، واحد 12
Tel: 0172 – 222 12 28
TelFax: 0172 – 229 14 49
Mobile: 0939 229 14 49

استفاده از مطالب سايت با قيد منبع مانعي ندارد.