مقالات گردشگری- شرایط و گستردگی جغرافیایی ایران اقتضا میکند که مبنای هر گونه برنامهریزی در توسعه عمرانی و اقتصادی بر پایه مطالعات و ملاحظات جغرافیایی و نظام زیستی و معیشتی حاکم بر آن باشد.
شرایط و گستردگی جغرافیایی ایران اقتضا می کند که مبنای هرگونه برنامه ریزی در توسعه عمرانی و اقتصادی بر پایهی مطالعات و ملاحظات جغرافیایی و نظام زیستی و معیشتی حاکم بر آن باشد. توسعه ی پایدار بدون درک الزامات جغرافیایی و تغییرات زمانی و اقلیمی مترتب بر آن، توسعه ای ناموزون و شکننده است. شرایط زمین شناختی و اقلیمی کشور که حاصل برآیند دو گسل سلسله جبال البرز و زاگرس و شکل گیری فلات مرکزی است، موجب پیدایش تفاوت های بنیادی محیطی و زیست بوم های خارق العاده ای گردیده و ساختار و الگوهای سکونتی ما را به درستی و زیبایی تحت تاثیر محیط پیرامون خود قرار داده است.
فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها و آداب و رسوم سنتی بازمانده از سالهای دیرین در کالبد همین سکونتگاه های سنتی شکل یافته و به تدریج گسترش پیدا کرده، و در هر ناحیه و منطقه ای به شکلی متفاوت متجلی و دارای بار معنایی منحصر به فرد گشته است . همگام با توسعه ی صنعتی و چالش های دنیای صنعتی نوع نگاه و جهان بینی توریسم بین المللی هم تغییر و تحول اساسی پیدا کرده است. بدین معنی که هر میزان مکانیزم توسعه و روند صنعتی شدن افزایش یافته و جوامع را سردرگم و پریشان خاطر کرده است، به همان میزان نیز استقبال از بازگشت به اصالت ها و هویت های فرهنگی و سنتی پیشین آگاهانه در مرکز توجه عموم واقع شده است. توریسم کنونی به دنبال دوری جستن از تجربه های تکراری گذشته و به دنبال کسب تجربه و بازگشت به شناخت باورها و سنت های جوامع محلی است. در سه دهه ی اخیر ماهیت توریسم بین المللی تحول نگرشی و فرهنگی پیدا کرده است. با نگاهی جامعه شناختی به صنعت توریسم جهانی، پی می بریم که شناخت هویت ها، آداب و رسوم، باورها و سنت های جامعه میزبان در صدر تقاضای گردشگران است. ساختار و بافت اجتماعی، زیستی و معیشتی متفاوت ایران، این امتیاز ویژه را فراهم آورده که با بهره وری مناسب از سکونتگاه های متفاوت سنتی چه در ساختار شهری و چه در جامعه روستایی، علاوه بر اینکه از عواید اقتصادی آن بهره مند شویم، برند گردشگری خود را نیز به توریسم جهانی معرفی نماییم. دوراندیشی و هدایت نظام اقامتی کشور به سمت و سوی بهره وری از اقامتگاه های بوم گردی و خانه های سنتی روستایی و شهری به عهده ی مسئولان دولتی و دست اندر کاران ذیربط است.
تجربه های موفق و پایدار دراین زمینه بسیار وجود دارد. از نمونه های موفق و بارز اقامتگاه های سنتی می توان در بافت تاریخی شهرهایی همچون یزد، کاشان، قزوین و روستاهایی همچون ابیانه، گازرخان،کندوان و بسیاری از روستاهای هدف گردشگری حاشیه بوانات و حتی در دل بیابان و در حاشیه خور و بیابانک روستاهایی همانند گرمه، فرح زاد، عروسان، مصر و غیره که بسیار زیاد می باشند نام برد. می بایست از اراده و آرمان های مالکان این گونه اقامتگاه های بوم گردی، که باعث توسعه و ثبت هویت فرهنگی ایرانیان گشته اند، صمیمانه سپاسگزاری کنیم و به آن ها، به عنوان کارآفرینان واقعی، درود فرستیم.
چنانچه براین باور باشیم که ماهیت توریسم و خصوصا اکوتوریسم کسب تجربه است، پس وظیفه داریم با توجه به توانایی های کمی و کیفی ارزشمندی که در زمینه ی بازسازی و بهره وری هوشمندانه از اقامتگاه های سنتی و روستایی داریم، خواست متقاضیان را، که گردشگران خارجی و داخلی هستند، تحقق بخشیم. توریسم نوین بدنبال درک مفهوم اکولوژیکی محیط و مشاهده اکوسیستم های متنوع با تجربه های عینی و عملی است. آگاهی از تجربه ی جوامع بومی و ارتباط هوشمندانه همینگونه جوامع سنتی با محیط پیرامونی است که گردشگر خارجی را وادار به سفر چند هزار کیلومتری و طولانی و اقامت در کلبه ها و اکولوگ ها می نماید. وظیفه ما هست که این تغیر نگرش از نوگرایی به سنت گرایی را در چارچوب و معیار و درک مفهوم توسعه پایدار هدایت کنیم. حفظ منافع ملی و منافع جوامع محلی ایجاب می کند، حس اعتماد و شهامت در اختیار گذاشتن امور مربوطه را به جوامع محلی داشته باشیم و بدون هیچگونه هراسی، از آنها تحت یک نظارت فنی و مدیریت شده حمایت کنیم.
با توجه به این که روند دوران گذار در ایران و گذر از جامعه سنتی به جامعه نوین، تدریجی و با اندکی تامل سیر منطقی را دنبال می کند، بنابراین می توانیم حداکثر منافع اقتصادی را از معرفی و ارائه و اجاره ی اقامتگاه های بوم گردی به مشتاقان، که شامل توریسم خارجی و داخلی است، به نفع جامعه ی محلی ببریم.
نگرش کلی در اکوتوریسم بر منفعت رسانی به جوامع محلی و بخش خصوصی استوار است. واگذاری تدریجی امور مربوط به گردشگری به بخش خصوصی از تجربیات موفق صنعت جهانی گردشگری است. وظیفه ی ارگان های دولتی به نظارت فنی بر چارچوب های توسعه و برنامه های ملی و تدوین راهکارهای کارشناسانه محدود می شود. اصولاً هر کشوری از ویژگی های منحصر به فردی در ساختار فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی خود برخوردارست که با تاکید بر آنها در صدد جذب توریسم جهانی بر می آید.
تجربه چند سال اخیر نشان داده است که ایران علاوه بر داشتن جاذبه های باستانی، تاریخی،فرهنگی و اکوتوریستی خود، هنر را در راه اعتلای فرهنگ سکونتی خود برگزیده است . به عباراتی تلفیق هنر و معماری شاهکارهایی آفریده که در تمامی خانه های سنتی و بطور کلی معماری سنتی و بومی ایران نهفته است. برند سازی مفهومی نیست که خارج از ایران و یا در محافل آکادمیک به ما دیکته شود. برند سازی هویت واقعی و تاریخی ما را آشکار می سازد و در دستان همین مردم کوچه و بازار است، کافیست به ویژگی ها و معماری سنتی خود احترام گذاشته و آنچه را، که در گذر مدرنیته از آن باقی مانده است، حفظ و بازسازی کنیم.
خانه های سنتی ایرانی، اینک در محافل گردشگری جهانی به عنوان اقامتگاه هایی دلپذیر و به یاد ماندنی پذیرفته شده است. خاطرات دلپذیری که گردشگران خارجی از اقامت کوتاه مدت خود در خانه های سنتی و روستایی ایران دارند به کتاب ها و سفرنامه ها راه یافته است. در پکیج های گردشگری که آژانس داران به تور اپراتورها و خریداران جزء ارایه می گردد، اینگونه خدمات با استقبال بسیار گسترده ای مواجه شده است. تجربه حضور در کنار مردم کشور میزبان تجربه ای نیست که بتوان آن را در اطاق های شیشه ای و لوکس هتل های چند ستاره ای کسب و لمس نمود.
فضای گردشگری جهانی از توریسم اطو کشیده و عطر و ادکلن زده فاصله گرفته و به شدت به سمت توریسم انبوه پیش می رود. حاصل این تغیرات فرصت بسیار مغتنمی است که صنعت گردشگری سنتی و نیمه سنتی ایران می تواند از آن بهره مند گردد.
نگارش: کافه گردش (حسن حیدری؛ دانش آموخته ی جغرافیای توریسم و راهنمای تورهای ورودی به کشور)
