ترکمنهای چین، سالارها
گردآوری و تنظیم : یاشار نیازی / مارقوش ترکمن صحرا
سالارها، ترکمنهای چین، جمعیتی نزدیک به ۱۵۰۰۰۰ نفر (صد و پنجاه هزار) دارن و ساکن استان‌های غربی این کشور هستن. به زبان سالاری تکلم می‌کنن که در بین زبان‌های ترکی، بیشترین قرابت رو با دیالکت سالئر زبان ترکمنی داره که یک زمانی باهاش یکی بوده. زبان سالاری لغات عربی و فارسی بسیار کمی رو داره، اما از زبان‌های چینی و تبتی وام‌واژه وارد کرده.
طبق داستان‌ها و شجره‌نامه‌های سالاری، پدران قوم سالار در قرن چهاردهم میلادی از ناحیه سمرقند فعلی در آسیای میانه به شرق استان چینگهای چین مهاجرت کردن. این داستان‌ها تعریف می‌کنن که دو برادر بنیانگذار قوم سالار، آقمان و قارامان در سرزمینشون متهم شدن و تصمیم گرفتن اونجا رو ترک کنن تا در همسایگی اتهام‌زنندگان نباشن. پدر این دو برادر برای راهشون، مشک آب، یک ظرف خاک، ۳۰ جزء از قرآن و ترازو می‌ده و می‌گه: «به جنوب برید و هرجا اتراق کردید، وزن آب و خاک اون محل رو با وزن آب و خاک اینجا مقایسه کنید؛ هر کجا که برابر شد، همونجا زندگی کنید».
با قرار دادن متعلقات و دارایی‌شون بر روی شتر، اون‌ها راه جاده ابریشم رو به سمت چین پیش می‌گیرن. این دو برادر راه طولانی‌ای رو طی و از پکن، لانژو، گانژا و … عبور می‌کنن، اما هیچ‌جا، آب و خاک برابر با آب و خاک وطن نبود. سرانجام، وقتی به ژینینگ می‌رسن، می‌بینن اطرافشون رو تپه و زمین خشک فراگرفته. آب و خاک اون منطقه رو با ترازو می‌سنجن و وزن این بار برابر می‌شه. در همون شب، دو برادر نشانه دیگه‌ای رو مشاهده می‌کنن: شتر اون‌ها به سمت سرچشمه رود آلتی‌یولی می‌ره و همونجا به روی زمین میفته. برادرها سعی می‌کنن شتر رو بلند کنن، اما موفق نمی‌شن. یکی از اون‌ها بار روی شتر رو روی زمین می‌گذاره و شتر همونجا تبدیل به یک سنگ سفید و بزرگ می‌شه. دو برادر در همون نقطه می‌مونن و زندگی می‌کنن.
از روی این افسانه آهنگ‌هایی ساخته شده که سالارها اون‌ها رو در جشن‌های عروسی اجرا می‌کنن.
مقایسه با حقایق و اشارات تاریخی
* در زمان احمد یسوی (صوفی و شاعر، قرن دوازدهم میلادی)، در آسیای میانه دو طایفه بزرگ ترکمن زندگی می‌کردن: آقمان و قارامان. مؤسس این دو طایفه، طبق شجره‌ها، دو برادر با نام‌های آقمان و قارامان بودن که از سمت مردم مقدس شمرده می‌شدن و از اتوریته و احترام فراوانی در جامعه برخوردار بودن. این دو برادر بعد از مشاجره با خواجه احمد یسوی به همراه طایفه خودشون به مانقشلاق قزاقستان کوچ می‌کنن – جایی که محلی به نام «قارامان‌دی» (به ترکمنی: قارامان‌لی) و چشمه‌ای به همین نام وجود داره.
جشن نوروز ترکمنهای سالور چین
* در کتاب «شجره تراکمه» از ابولغازی بهادرخان، در اطلاعات حول طایفه «یمرلی» چنین داستانی گفته می‌شه: «ترکمنی در مانقشلاق یک شخص رو از سالئرهای درونی («ایچکی سالئر) می‌کشه و به خاطر نزاع حاصله، مجبور می‌شه به همراه طایفه خودش از اون سرزمین مهاجرت کنه».
* سالارها به دو گروه «داخلی» و «خارجی» تقسیم می‌شن. دقیقاً همین تقسیم‌بندی در طایفه ترکمنی سالئر («ایچکی سالئر» و «تاشقی/داشقی سالئر») وجود داره.
لازم به ذکره، عنوان «سالار» در شکل نام خانوادگی، در بین افراد طایفه سالئر ترکمن هم به کار برده می‌شه.
منبع:
گردآوری و تنظیم : یاشار نیازی
مارقوش ترکمن صحرا
www.margush.ir
استفاده از مطالب سایت با قید نام سایت مانعی ندارد.
کؤپ منّتدار! …. اؤنگکی کامنته دوزردیش!