مارقوش تورکمن صحرا – عراز مراد مغربی قوجق: ماه مبارک رمضان سرشار از مراسم مختلف معنوی در بین ترکمن‌ها می‌باشد. از جمله آنها می‌توان به اقامه نماز عشاء و تراویح (20 رکعت نماز سنت مؤکده پس از نماز عشاء) و ختم قرآن کریم و دادن نذری بین همسایگان و روزه‌داران نمازگزار در مساجد و شب زنده‌داری و ادای نماز و قرائت قرآن در شب‌های قدر و … اشاره کرد.
یکی دیگر از مراسم ماه پرفیض و برکت رمضان، مراسم « یا رمضان» می‌باشد. «یارمضان» را از این لحاظ که خاستگاه مردمی دارد و از نسل‌های گذشته سینه به سینه به نسل حاضر رسیده، می‌بایست در ردیف ادبیات شفاهی که با ماه رمضان ارتباط مستقیم دارد، قرار دهیم.
ترکمن‌ها بر این باورند که اجرای مراسم «یا رمضان» موجب افزایش برکت و رزق و روزی و همچنین باعث سلامتی می‌شود.
اصطلاح «یارمضان» را مخفف «یاریم رمضان» به معنای نیمه‌ی ماه رمضان دانسته‌اند. البته بعضی علما، رمضان را یکی از اسماء الهی دانسته، مراسم «یارمضان» را ذکر نام حق می‌دانند. گفته می‌شود اجرای این مراسم به حدید قرن هفتم میلادی باز می‌گردد.
نحوه اجرای مراسم «یارمضان» بدین صورت است که معمولا یک یا دو روز مانده به نیمه ماه رمضان (یا در شب چهاردهم ماه رمضان)، جوانان هر محله، گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند و از بین خود فردی موجه و قابل قبول و البته دارای صدایی رسا و زیبا را به عنوان میدان‌دار یا پرخوان و یک نفر دیگر را نیز به عنوان صندوق‌دار کسی که وظیفه حمل وسایل جمع آوری شده را دارد و به مزاح به او «اِشِک» (الاغ) می‌گویند، انتخاب می نمایند. البته در برخی مناطق، طلاب حوزه‌های علمیه به عنوان میدان‌دار مراسم انتخاب می‌شوند.
مراسم یارمضان در شب چهاردهم ماه مبارک رمضان پس از اقامه نماز عشاء و تراویح اجرا می‌گردد که در آن گروه‌های مذکور به در تک تک خانه‌های محله رفته و در مقابل در آن تجمع می‌کنند؛ و سپس میدان‌دار گروه، شروع به خواندن ابیاتی که اغلب درباره فضیلت‌های ماه مبارک رمضان و دعا و نیایش درباره اهل آن خانه هست، می‌کند و پس از پایان قرائت هر بند از آن اشعار توسط میدان‌دار، دیگر اعضای گروه یک صدا و بلند «آل‌لاو» که به معنی «الله هو» پاسخ می‌گویند. این کار و بیان این مطلب در واقع به معنای تأیید معنی عباراتی است که میدان‌دار گروه قرائت می‌نماید.
پس از پایان قرائت ابیات مراسم و تأیید اعضای گروه، صاحب خانه انعامی را به نماینده آن گروه یا همان صندوق‌دار اعطا می کند. شکل انعام اعطائی می‌تواند متفاوت باشد و بیشتر بستگی به وصعیت مالی صاحب خانه دارد. ولی این انعام غالبا به صورت پول نقد، آرد، شیرینی، شکر و … می‌باشد.
پس از پایان مراسم، که معمولا تا پاسی از شب به طول می‌کشد، اعضای گروه انعام جمع‌آوری شده را میان کودکان، نووانان و در بیشتر موارد به خانواده‌های نیازمند تقسیم می‌کنند.
نحوه اجرای مراسم «یا رمضان» در تمامی مناطق ترکمن‌نشین تقریبا یکسان، ولی نوع ابیاتی که در این مراسم خوانده می‌شود در هر منطقه تا حدودی متفاوت است، اما مفهوم بیشتر آنها یکسان می‌باشد.
در این جا برخی از ابیاتی که در این مراسم قرائت می‌گردد را ذکر می‌کنیم:
میدان‌دار:
السلام علیکم یاتان کیشی‌لر— کیرپیگی کیرپیگینه قاتان کیشی‌لر
معنی( سلام بر شما که خوابیده‌اید… ای جماعتی که پلک روی پلک نهاده‌اید)
نماز اوقاپ روزه توتان کیشی لر — محمد امتی یا رمضان ، الله هو
معنی (نماز خوانده و روزه‌گرفته‌اید… بر امت محمد امشب یارمضان است)
دسته: آل‌لاو (الله هو)
میدان‌دار:
قایرادا بیر قاوین بار، قاقی اوزین — ایلرده بیر توت بار، کؤکی اوزین
خداییم بیر اوغول برسین یاشی اوزین — محمد امتی یا رمضان، الله هو
دسته: آل‌لاو (الله هو)
میدان‌دار:
یارمضائ آیی گلرده گچر — آیینگ اون‌دوردینه یالقیمین سچر
معنی (ماه رمضان می‌آید و می‌گذرد … و در شب چهاردهم نوری می‌باراند)
آتینی ایه‌رلأپ، مینیپ‌ده قاچار — محمد امتی یا رمضان، الله هو
معنی (اسبش را زین کرده و سواره می‌گذرد … بر امت محمد امشب یا رمضان است)
دسته: آل‌لاو (الله هو)
میدان‌دار:
کؤپ برنلر، کؤپ‌لیگیندن باییار — آز برنلر آل هوادا قاییار
برمه‌دیک‌لر شول صراط‌دا تاییار — محمد امتی یارمضان، الله هو
دسته: آل‌لاو (الله هو)
میدان‌دار:
یارمضان آیدا – آیدا گلدیک سیزه — یارمضان زکاتینی برینگ بیزه
قویون برینگ، قوچ برینگ، خیری سیزه — محمد امتی یارمضان، الله‌هو
دسته: آل‌لاو (الله هو)
امروزه این مراسم با فرارسیدن شب چهاردهم ماه رمضان، در بیشتر مناطق ترکمن صحرا، با شور و حرارت برگزار می‌شود.
داستان این مراسم در واقع لذت عارفانه‌ای است که مسلمانان ترکمن از مهمانی خداوند کسب می‌کنند. آنها به شکرانه‌ی این که توانسته‌اند نیمی از ماه رمضان را روزه بگیرند و عبادت کنند و به شوق نیمه دیگر آن، این جشن را برگزار می‌کنند. همچنین شرکت نوجوانان در این مراسم شاد و معنوی، آنها را به عبادت خالصانه و روزه‌داری تشویق می‌کند.
چند تصویر از نوجوانان ترکمن در مراسم یارمضان تیرماه 1394:
