اگر ما فرهنگمان را از دست دهيم، ديگر چيزي براي ما نميماندآقاي امان قليچ شادمهر يكي از نويسندگان خوب و متعهد تركمن صحرا مي باشند. ايشان به مدت پنج سال به عنوان رئيس انجمن شعر و ادب تركمن فعاليت داشته اند و در حال حاضر مدير مسئول مؤسسه فرهنگي انتشاراتي ايل آرمان و عضو شوراي سردبيري فصلنامه بين المللي ياپراق و عضو اهل قلم مي باشند و به طور مستمر با مطبوعات استاني و كشوري همكاري دارند و با تاليف چندين كتاب و دهها مقاله ادبي تحقيقي در مطبوعات ما را از قلم خود مستفيذ مي سازند و اينك لحظاتي با ايشان.
لطفاً خودتان را معرفي كنيد.
آن طور كه شناسنامه ام مي گويد : متولد 1345 هستم. در شهرستان گنبد كاووس در محله خالد نبي در خانواده اي كارگر و در خانه اي محقر به دنيا آمدم. تحصيلات ابتدايي را در دبستان جعفر باي و راهنمايي را در مدرسه ناصر خسرو و تحصيلات متوسطه ام را در دبيرستان سعدي (مطهري) گذراندم. و همزمان با آن در رشته زبان و ادبيات عرب تبريز پذيرفته شدم. پس از اخذ دانشنامه ليسانس و گذراندن دو سال خدمت مقدس سربازي با درجه ستوان دومي در مناطق عملياتي سومار، به استخدام آموزش و پرورش گنبد در آمدم و با كسوت شريف معلمي در دبيرستانهاي گنبد مشغول شدم، پس از چند سال نيز موفق به اخذ مدرك كارشناسي ارشد از واحد تهران مركز شدم و اكنون نيز در دبيرستانهاي گنبد و مراكز پيش دانشگاهي و مراكز آموزش عالي فرهنگيان مشغول خدمت مي باشم.
بيشتر در چه زمينه هايي مطالعه و تحقيق كرده ايد.
زمينه هاي مطالعه بنده بيشتر در حوزه ادبيات و فرهنگ مردم تركمن (فولكلور) بوده است و تا حدودي نيز در زمينه ادبيات عرب (ترجمه) كار كردم اما بيشتر كار روي فرهنگ خودمان را دوست دارم.
لطفاً در مورد كتابهاي تاليفي يا در دست تاليف خود توضيحاتي بيان داريد.
آثار تاليفي بنده شامل خلوت نشين عشق (پيرامون شعر و عرفان مختومقلي فراغي)، نغمه هاي زنان تركمن (ادبيات شفاهي، زنان، تركمن)، ترانه هاي كودكان تركمن (ادبيات كودكان تركمن)، لاله هاي صحرا (درباره نمايندگان شهيد حاج معمي هلاكو، اترك طيار، و دكتر عظيم گل)، عشق و سياست (ترجمه اشعار نزار قباني شاعر سوري) است و در دست چاپ فعلا چيزي ندارم اما دارم روي باورهاي مردم تركمن و … كار مي كنم.
ديدگاه خود را راجع به فرهنگ و مردم تركمن بيان بفرماييد.
فرهنگ هر ملت نشانه اقتدار و هويت آن ملت است. ايده هاي پاك و احساسات لطيف و دوست داشتني، باورهاي عجيب و رؤياهاي غريب همه و همه شكل دهنده نگرش آن ملت به زندگي و رويداد هاي پيرامون خود است. مطالعه فرهنگ ملتها بسيار جالب و دلنشين است، مخصوصاً فرهنگ تركمن با غناي چندين هزار سال بكر و دست نخورده مانده است و هنوز هم براي بسياري از مردم شناسان تازگي دارد. لالايي تركمن را با اين سوزناكي و ظرافت در هيچ يك از فرهنگها نمي يابيد كه چطور دل نازكان صحرا غبار غربت بر چهره و داغ حسرت بر دل دارند. سوزناكي و دردناكي لالايي هاي تركمن همه را تحت تاثير قرار مي دهد. من هر وقت چونگور قويا داش آتسانگ را زمزمه مي كنم بي اختيار بغضم مي گيرد. هودي ها در فرهنگ بيشتر ملتها هست اما با اين گستردگي و عمق معنا و مفاهيم غني كمتر يافت مي شود. به نظرم تمام اينان لالايي، هودي، اللشديرمه، طوي آيديملاري، اويون و سويگي آيديملاري و ياس قوشقي لاري و … گنجينه هاي ادبي ماندگارند و ما ميراث داران اين گنجينه سرشار بي آنكه خود بخواهيم داريم با دستان خود آنها را به خاك مي سپاريم. اينان گواهان زنده تاريخند و شهيدان زنده به گور كه خودمان به گور مي سپاريم و فرزندان مادر دار ما – در عين بي مادري – در اين عصر تكنولوژي و پيشرفتهاي صنعتي ديگر ورد هودي (يا لاله) را هرگز نشنيده اند يا كمتر شنيده اند. وقتي ما فرهنگمان را از دست داديم ديگر چيزي براي ما نمي ماند.
كدام يك از آثاري را كه تا كنون ارائه كرده ايد بيشتر دوست داريد.
ببينيد آثار هر آفريننده ادبي و هنري حالا هر چه كه باشد مثل فرزند خود آدم است همان طور كه پدر شايسته نيست كه بين فرزندان تبعيض قايل شود، نويسنده يا آفريننده ادبي و هنري هم آثار خود را چون فرزندان خود دوست دارد چون آنها زاييده فكر و خيال و تراوشات دروني خود اوست. حالا هر كدام به نحوي از انحاء مختلف حائز اهميت هستند، نمي شود يكي را گرفت و دوستت تر داشت چون همه آنها در نتيجه زحمات خالصانه و تلاشهاي بي شائبه و بيداري هاي زياد است. اين مردم و مخاطبان آثار هستند كه بايد نظر دهند.
به نظر شما نويسنده واقعي چه كسي است؟
نويسنده واقعي بايد در درجه اول تعهد و ايمان كاري داشته باشد و به آنچه كه مي نويسد و مي نگارد اعتقاد قلبي داشته باشد. امانت دار باشد و تنها حفظ ظاهر نكند، مغرض و تنگ نظر نباشد، وسعت فكر و ديد داشته باشد. سطحي نگر و كوته فكر نباشد.
چگونه مي توان نويسنده شد.
نخست علاقه‌مندي و تمايل شرط است و علاقه، مطالعه، دقت، حوصله و پشتكار مي خواهد. گذشته از علاقه هر كس اين سه عامل : مطالعه، دقت و حوصله را داشته باشد مي تواند نويسندگي كند. ديگر لوازم آن و مقدمه كار اين است كه هر چه دلش مي خواهد به روي كاغذ بياورد فقط خود را بيازمايد و آنقدر بنويسد و اصلاح كند تا يك كار پخته از آب درآيد و هر اثري هر چه قدر از زبان محاوره اي، گفتاري به زبان ادبي نزديك تر باشد. جذاب و دلنشين تر خواهد بود.
چه عواملي باعث شد نويسنده شويد.
من از دوران كودكي به مطالعه علاقه پيدا كردم. داستان و رمانهاي زيادي مي خواندم و در نوجواني به شعر پناه بردم و سعي كردم تركمني بسرايم. احساس ناتواني كردم و شروع به مطالعه ديوان مختومقلي و اشعار شاعران كلاسيك كردم. ديدم دنيايي است و دريايي كه ما حتي از قطره آن هم بي بهره بوديم.
در اثر مطالعه ادبيات و اشعار تركمني به تطبيق آن با ادبيات فارسي پرداختم. ديوان مختومقلي فراغي كه ديوان قطوري بود، يادداشت هاي زيادي نوشتم و آثار مكتوب تركمني را كمتر يافتم. فقط اشعار چاپ شده را در زمان دانشجويي سالهاي 64-66 كه فراخ بال بوديم و فراغت زمان داشتيم و اشعار مختومقلي را بررسي كردم.
در زمان دانشجويي كتاب شعر و عرفان مختومقلي را نوشتم. به اين و آن نشان دادم تا راهنمايي ام كنند اما راه به جايي نبردم. سعي بسيار كردم، تا مي توانستم مي نوشتم. با اين حال لذت مي بردم، ساعتها مي نشستم و مطالعه مي كردم يا مي نوشتم كه به نياز دروني ام پاسخ بدهم.
چه توصيه‌اي به جوانان و دانشجويان داريد.
خدا شاهد است من امروزه در خود نمي بالم زيرا مي بينم كه جوانان ما به فرهنگ و مردم نجيب تركمن خود علاقه بيشتري دارند و دانشجويان فعاليت فرهنگي مي كنند. نشريات علمي، فرهنگي، اجتماعي دانشجويان تركمن در سراسر ايران ما را اميد وار مي كند. نشريات دانشجويي در گرگان، علي آباد، مشهد، عالم غوشار، دايان، گونش، چشمه همه در رشد و بالندگي فرهنگ تاثير زيادي دارند. من دوست دارم يك دست مريزادي به اين دوستان بگويم. به عزيزان جوان هم به عنوان برادرشان توصيه مي كنم كه نسبت به فرهنگ ديار پاك خودشان بي اهميت نباشند. بدون ركاكت و خستگي به ادامه تحصيل بپردازند و مطالعه كنند و پيشرفت علمي ، ادبي داشته باشند فقط نسبت به فرهنگ ديار پاك خود هم بيگانه نباشند.
در پايان از اينكه ما را قابل دانسته وقت گرانبهاي خود را در اختيار ما قرار داديد، كمال سپاسگزاري را داريم و براي جنابعالي و تمام كساني كه در راه حفظ و اعتلاي فرهنگ تركمن كمر همت بسته اند، آرزوي موفقيت و توفيق روز افزون داريم.
منبع:
نشريه عألم قوْشار
دانشجويان تركمن دانشگاه فردوسي مشهد
این مصاحبه در سال 1384 انجام شده است.
مارقوش ترکمن صحرا
شرکت بازرگاني و گردشگري
www.margush.ir
گنبد کاووس – پاساژ شهرداري، واحد 12
Tel: 0172 – 222 12 28
TelFax: 0172 – 229 14 49
Mobile: 0939 229 14 49
استفاده از مطالب سايت با قيد منبع مانعي ندارد.
