شهر مراوه در بخش مرکزی شهرستان مراوه‌تپه استان گلستان و در نزدیکی مرز ترکمنستان واقع شده است. یافته‌های باستان‌شناسی ثابت می‌کند که سابقه استقرار انسان و تمدن و فرهنگ در شهر گالیکش به هزاره پنجم قبل از میلاد یعنی 7000 سال قبل می رسد .
محوطه باستانی اوغان، متعلق به دوران پیش از تاریخ، هزاره اول تاریخی اسلامی است که در بدنه جنوب شرقی شهر گالیکش قراردارد و به شماره 14113 در تاریخ 9 بهمن 1384 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است .جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۳ برابر با ۴٫۳۲۱ نفر بوده‌است.شهر مراوه تا مهرماه سال ۱۳۸۶ خورشیدی مرکز دهستان مراوه‌تپه بود که با تغییر تقسیمات کشوری و ارتقاء بخش مراوه‌تپه به شهرستان در آن سال این شهر نیز مرکز بخش مرکزی شهرستان مراوه‌تپه شد، هرچند تا اسفند ۱۳۸۷ هنوز فرماندار آن تعیین نشده و فرمانداری آن نیز تأسیس و افتتاح نشده و همچنان به صورت بخشداری اداره می‌شود. مرکز جدید دهستان مراوه‌تپه روستای سوزش است.
براساس همان تغییرات همچنین دهستان پالیزان به مرکزیت روستای قازان قایه در بخش مرکزی (حومه) شهرستان مراوه تپه ایجاد شد. و نیز بخش جدیدی به نام گلیداغ به مرکزیت روستای گلیداغ و شامل دهستان‌های گلیداغ (به مرکزیت روستای گلیداغ) و شلمی (به مرکزیت عرب قره حاجی) در تابعیت این شهرستان ایجاد شد.وجه تسميه : در نام گذاري مراوه تپه نقل و قول هاي متفاوتي وجود دارد:
1ـ يکي از بزرگان ترکمن از شهر مرو ترکمنستان براي اولين بار وارد مراه تپه مي شود از مردمان محلي جوياي نام اين محل شده بعلت اينکه براي آن نامي قبلاً در نظر گرفته نشده پس از گشت و گذار در آن محله و به سبب شباهت تپه هاي واقع در قسمت شمالي به تپه هاي شهر مرو ،آن را “مرو تپه” نام گذاري کرده است که به علت استعمال زياد اين کلمه و با گذشت زمان کلمه مرو تپه به مراوه تپه تغيير نموده است.
2ـ به سبب وجود تپه اي در قسمت شرقي مراوه تپه که بنا به قولي زاغه مهمات بوده که مردم محلي را به جهت دور نگه داشتن از آن منطقه ، هشدار مي دادند که مرو به تپه ( تپه مرو ) که بعلت استعمال فراوان به ” مراوه تپه تغيير نام پيدا نموده است .
جغرافیاشهر مراوه از لحاظ جغرافیایی در شمال شرقی کشور واقع شده‌است. این شهر از طرف شمال به کشور ترکمنستان و از طرف شرق به استان خراسان و از سوی جنوب به شهر کلاله و از طرف غرب به بخش داشلی‌برون گنبد کاووس منتهی می‌شود. مراوه تپه بین دو رشته کوه قرار دارد.
در شمال مراوه تپه کوه‌های سنگوداغ از شرق به غرب کشیده شده که خط الرأس آن مرز طبیعی بین ایران و کشور ترکمنستان است. ارتفاع قلل آن به ۷۳۵ تا ۸۱۳ متر می‌رسد.در جنوب مراوه تپه که بین دو دره رودخانه گرگان و اترک کوه‌های کم‌ارتفاع گلیجه‌داغ و نازلی کشیده شده‌است، که این ارتفاعات به تدریج به ارتفاعات غربی خراسان منتهی می‌شود.
(آرامگاه خالدنبی در قله گلیجه‌داغ قرار دارد.)روستای مراوه تپه در سال ۱۳۷۹ به شهر تبدیل و مراوه نامگذاری شد. این شهر در سال ۱۳۱۱ توسط آلمانی‌ها نقشه‌کشی و بناء شده‌است. نام این شهر از تپه باستانی که در طرف شرق شهر واقع است، گرفته شده‌است. روایاتی در مورد نامگذاری شهر وجود دارد، در این جا به دو نمونه از آنها اشاره می‌شود:
۱- این تپه، شبیه تپه‌هایی است در شهر مرو (در ترکمنستان) وجود دارد، بنابراین نام تپه از تپه‌های مرو گرفته شده‌است.
۲- این تپه در جنگ‌های بین ایران و روسیه برای دیده بانی ساخته شده‌است.از داخل شهر مراوه رودخانه اترک عبور می‌کند.جاذبه‌هااز اماکن گردشگری می توان به آرامگاه مختومقلی مدرسه دینی سید قلیچ ایشان آرامگاه ابوالقاسم جرجانی و آل خان بابا را نام برد.
آبشار باللی قایه در موقعیت جغرافیایی N3745 E5554 در استان گلستان واقع است. آبشار در 17 کیلومتری جنوب شهر مراوه‌تپه قرار دارد. باللی قایه، روستایی از توابع بخش مراوه تپه شهرستان کلاله است و آبشار در 500 متری این روستا واقع شده است. برای دسترسی به این آبشار وارد جاده مراوه تپه به سمت کلاله شوید و پس از 17 کیلومتر به روستای بالی قایه می‌رسید. این روستا در فاصله 4 کیلومتری روستای چناران و در مجاورت روستاهای آق امام، اوچران، سوجق و کمرلی است. بالی قایه به معنای کوه داراي عسل است. در حدود 200 متری روستا کوهی وجود دارد که کندوهای طبیعی عسل در آن بوده و نام روستا از آن گرفته شده است.
آبشار ارتفاعی در حدود 10 متر دارد و از دل دیواره ای سنگی به پایین میریزد. آبشار در محل برخورد به زمین آبگیر زیبایی ایجاد کرده. منطقه آبشار درون تنگه ای زیبا واقع شده که مناظر بسیار زیبایی را پدید آورده است. رودخانه بالی قایه از چشمههای روستای اوچران شروع و پس از ایجاد آبشار، از عبور کنار روستاهای بالی قايه، چناران و قرهقل تپه به رودخانه اترک می ريزد. در منطقه آبشار پوشش گیاهی انجير وحشی، درخت مو، انار، تمشک و… قابل مشاهده است.
آرامگاه مختومقلی: آرامگاه دولت محمد آزادی و مختومقلی فراغی: در غرب مراوه تپه در نوار مرزی کنونی ایران و ترکمنستان، آرامگاه شاعر و عارف ترکمن مختومقلی فراغی قرار دارد که روی تپه‌ای بنا شده است.
وی در سن ۵۷ سالگی از دنیا رفت و در قبرستان آق‌قلا در کنار مزار پدرش؛ دولت‌محمد آزادی که خود از شاعران و متفکران ایرانی در علوم اسلامی و صاحب‌نام در آن زمان بود، به خاک سپرده شد. شخصیت مختومقلی فراغی در بین ایرانیانِ ترکمن و هم‌تباران آنها در جمهوری ترکمنستان از جایگاه خاصی برخوردار است. چندین کتاب و مقاله و تحقیق و به‌خصوص تحقیقات سال‌های گذشته در جمهوری ترکمنستان، نشان از توجه خاص مردم منطقه به این شخصیت فرهنگی است.
اولین کسی که در احیای آرامگاه مختومقلی فراغی تلاشی پیگیر داشت؛ حاج مراد‌دُردی قاضی بود که در زمینه چاپ دیوان مختومقلی نیز همت کرد.و تپه مراوه تپه که نماد شهر مراوه می‌باشد و نام شهر مزین به آن تپه باستانی است.
و قیزلز قلعه در کنار روستای یکه چنار از دیگر مکان‌های تاریخی مراوه تپه می‌باشد.و مدرسه سید قلیچ ایشان واقع در روستای کریم ایشان که از بناهای دوره قاجاری می‌باشد. این مدرسه قدیمی‌ترین ساختمان علوم دینی ترکمانان ایران محسوب می‌شود.
منبع: مارقوش ترکمن صحرا
www.margush.ir
دایرة‌المعارف جامع ترکمن‌های جهان
استفاده از مطالب سايت با قيد منبع مانعي ندارد.
سلام به اطلاع می رساند که بقعه متبرکه حضرت خالدنبی ع دردهستان تمران روستای گچی سوبالا (رشته کوه گوگجه داغ یا جرجان) دهستان تمران بخش مرکزی شهرستان کلاله قراردارد نه گولیجه داغ مراوه تپه -خواهشا مطالب وموارد مستند وبراساس واقعیت های موجود ثبت و درج گردد با تشکر