مقدمه
دین مبین اسلام بین ترکمن ها از قرن سوم به بعد گسترش یافته و عموما از مذهب اهل سنت حنفی و پیرو امام اعظم ابوحنیفه (رض) هستند. اعتقادات دینی در تمامی آداب و رسوم ترکمن ها متجلی است. در میان ترکمن‌ها، مراسمات و جشنها اکثرا جنبه مذهبی دارند.
اغلب روحانیون ترکمن قبل از سال ۱۳۳۰ در دو مرکز بزرگ اسلامی یعنی در بخارا و خیوه درس می خواندند، و لی با گسترش نظام کمونیستی در جمهوری های اسیای میانه از جمله ترکمنستان و ازبکستان این دو مرکز بزرگ اسلامی تعطیل گشت. روحانیون نجات یافته از ستم رژیم الحادی شوروی، اغلب به ایران مهاجرت کرده و مبادرت به تاسیس مدارس علوم دینی در شهرها و روستاهای ترکمن صحرای ایران مبادرت نمودند. امروزه کلیه مراتب آموزش علوم دینی و مذهبی ترکمن ها در حوزه ها ی علمیه ایران و مراکز ترکمن نشین انجام می شود.
نقش علما در وحدت دینی و انسجام اجتماعی روحانیون در میان ترکمن ها از احترام ویژه ای برخوردار بوده و ارزش اجتماعی بالایی دارند. ترکمن ها به روحانیون خود آخوند گفته و بطور عامیانه آن را آخون هم تلفظ می کنند. روحانیون در طول تاریخ ترکمن ها علاوه بر مرجعیت دینی، از نوعی مرجعیت و کارکرد اجتماعی نیز برخودار بودند. در تمام طول تاریخ ترکمن ها، موقعیت اجتماعی روحانیون در تار و پود جامعه آنها حضوری موثر و پررنگ داشته اند. کارکرهایی چون سواد آموزی، حل و فصل اختلافات و نقشهای متعدد اجتماعی از زمان تولد تا مرگ همه افراد جامعه را بر دوش م یکشیدند. این کارکردهای اجتماعی، جایگاه و منزلت ویژهای برای آنها فراهم کرده و از این رو آنان در جامعه از عزت، احترام و نفوذ خاصی برخوردار و مورد حمایت جامعه می‌باشند.
روش اغلب روحانیون ترکمن عمل به اسلام اصیل که بر اساس دستورات قرآن کریم و پیروی از سنت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم پایه گذاری شده و پایبندی به اصول مذهب حنفی در سایه اعتدال، عمل بر پایه عقلانیت، دوری از بدعت های مخرب و پرهیز از ضلالت، افراط گرایی و تکفیر استوار است. در اثر فعالیت این عالمان، وحدت در باورها و رفتارهای مذهبی و انسجام اجتماعی نمود یافته است.
منادیان وحدت ترکمن صحرا
نورمحمد آخوند نوريزاد، محمد آخوند طلایی و محمد طاغان آخوند جاور از برجسته ترین روحانیون منطقه به مثلث اتحاد ترکمنان در شهرستان گنبدکاووس معروف بودند. این سه روحاني بزرگ با موعظه ها و سخنرانی های خود در حوزه ها و در مراسمات مختلف در ترویج، توسعه و نهادینه سازی فرهنگ اسلامی منطقه نقش غیر قابل انکاری داشتند. در ب منزل آنان همیشه به روی مردم باز بوده در در هر شرایطی در حل مشکلات آنان از هیچ تلاش و کوششی دریغ نداشتند و به همین خاطر در یادها ماندگار شده اند.
محمد آخوند طلایی، محمد تقان آخوند جاور و نورمحمد آخوند نوری زاد همیشه پیروان و علاقمندان خود را به راستی و دینداری هدایت می کردند، انسان هایی وارسته، بی آلایش، فروتن و متواضع بودند و از خودشان نامی نیک به جای گذاشتند.
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران جهت برقراری وحدت و همبستگی مردم منطقه کوشش های فراوان داشته و از بارزترین و ماندگارترین کارهای آنان، اقامه مشترک نماز اعیاد و پس از آماده شدن مصلی بزرگ اهل سنت نماز جمعه شهرستان بوده که قبلا در چند محل و مساجد جدا اقامه می شدند.
نورمحمد آخوند نوريزاد، محمد آخوند طلایی و محمد طاغان آخوند جاور مشارکت بالایی در زمینه های مختلف سیاسی و اجتماعی درمنطقه داشتند و به همراه سایر روحانیون و مسئولین سیاسی استان در وحدت مذاهب و اقوام استان گلستان بسیار موثر بودند. بطور خلاصه زندگی نامه این سه عالم فرزانه و به ترتیب حروف الفبا به شرح ذیل می باشد.
نوشته: دکتر عاشورمحمد قره‌باش
استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه گنبدکاووس
منبع:نشریه آق یول / شماره ۵
