موسیقی ترکمن
جایگاه موسیقی در زندگی ترکمن‌ها
در هنگام تولد بانگ اذان اولين موسيقي است كه به گوش تركمن مي رسد . بنا اعتقادات ديني ، در گوش نوزاد تركمن ملّاي محل با صوت و موسيقي دلنشين اذان مي گويد . سپس طي مراسمي ساده يكي از بزرگتران خانم او را در گهوارهجاي مي دهد و با صدايي لطيف لالايي مي خواند و اين لالايي تا حدود دو سالگي و يا بيشتر هنگام خواب در گوش او طنين انداز است و با موسيقي دلنواز لالايي آرام گرفته و در آرامش به خواب مي رود و نتايج پزشكي به آرامي به خواب رفتن بر همگان واضح است .
در هنگام مرگ نيز ، زنان عزادار در سوگ از دست رفته ي خود مرثيه خواني مي‌كنند كه همراه با آهنگ و اشعاري سوزناك همراه است.
موسيقي در عروسي تركمن در چند مقطع ديده مي‌شود. در روز عروسي زنان و دختران اشعاري مرتبط با عروسي را در قالب آهنگ‌هاي عروسي اجرا مي‌نمايند. شب قبل از عروسي بخشي هاي تركمن موسيقي كلامي و يا بدون كلام اجرا مي نمايند . حتي در مراسم دست در دست هم گذاشتن عروس و داماد ، اشعاري موزون و آهنگ دار از طرف خانمي كه اين كار بر عهده اوست خوانده مي‌شود.خانمي مأموريت دارد دست عروس را در دست داماد بگذارد و براي اين منظور دست عروس وداماد را گرفته و آنها را دست در دست هم مي گذارد و در اين اثنا اشعار موزون خود را كه همراه با دعاي خيربراي هر دوي آنهاست مي خوانند.
در ميلاد مبارك حضرت رسول (ص) مولودي خواني وجود دارد كه بدون استفاده از آلت موسيقي، اشعار مذهبي و عرفاني به صورت موسيقي كلامي اجرا مي‌شود.
در هنگام كمبود باران جوانان اشعاري را با آهنگ در مقابل منازل تركمنان جمع شده و نوعي دعاي طلب بارش از خداوند است، اجرا مي‌كنند.
در شب چهاردهم ماه رمضان جوانان تركمن در دسته هاي مختلف در مقابل تك تك منازل تركمنان دعاهايي در قالب آهنگهايي به معني شكرگذاري خداوند در نزول قرآن كريم و رسول گرامي (ص) اجرا مي‌نمايند.
در مراسم ختنه سوراني پسران تركمن نيز بخشي هاي تركمن موسيقي كلامي و يا بدون كلامي اجرا مي‌كنند .
در شير دوشي حيوانات نيز ، تركمن از موسيقي استفاده مي كند كه اخيراً نتايج بسيا ر مثبت اين كار به لحاظ علمي و پزشكي نيز رسيد و حتي در اخبار رسانه هاي مختلف به اين موضوع اشاره شده است. فردي كه شير دوشي مي كند كه اكثراً زنان تركمن هستند ، هنگام دوشيدن اشعاري را مخاطب آن حيوان در حال دوشيده شدن است با آهنگي لطيف دعوت به آرامش مينمايد و در صورت آرامش گاو يا شتر و …. شير بيشتري به صاحبش مي‌دهد.
طلبه هاي تركمن در هنگام فارغ التحصيلي از حوضه هاي علميه مراسم مولودي خواني بدون آلت موسيقي اجرا مي‌نمايند .حتي هنگام آب خوردن حيوانات اهلي ،تركمن حيوانات اهلي خود را با موسيقي ئي كه بدون آلت موسيقي است و فقط با زبان ودهان اجرا مي كند حيوان را به هنگام آب خوردن به آرامش دعوت مي كند . اين نوع موسيقي بيشتر به صورت اصواتي گوناگون است كهحيوان را به هنگام آب خوردن آرام مينمايد .
زنان ودختران تركمن هنگام قالي بافي ، سرود هاي مورد علاقه خود را زمزمه مي كنند .لأله ها كه انواع مختلف دارد سرود هاي مختص دختران و زنان تركمن است كه در گلايه از دوري و جدايي ازفاميل ومحل زندگي خود اجرا مي نمايند كه اين موسيقي نيز بدون آلت موسيقي مي باشد.تركمن در گذشته ، در معالجه بيماري سرخك از موسيقي استفاده مي‌كرده است. طوري كه نوازنده‌اي بر بالين فرد سرخك گرفته نوازندگي دوتار و يا ني و يا ني نوازي همراه با خوانندگي مي‌كند وبدين طريق فرد بيمار در آرامش كامل به استراحت طولاني مدت دعوت مي شود و به لحاظ پزشكي در اين هنگام مقاومت بدني بيمار بالا رفته و بر بيماري غلبه مينمايد. تركمن بيماري‌هاي مختلف روحي رواني را نيز به كمك موسيقي درمان مي‌كرده است يعني موسيقي درماني.
كسي كه كار موسيقي درماني را انجام مي‌دهد پرخان ناميده مي‌شود. اين شخص مدعي است با جن و پري نيز ارتباط دارد و هنگام موسيقي درماني نوازنده اي كار طبابت او را همراهي مينمايد. در اصل خود آن شخص نوازنده ي دوتار هم بايد باشد اما در مواقعي از اين كار كه خود نمي تواند بنوازد و به كار ديگري غير از نوازندگي مشغول است نوازنده ي ديگر و در عدم وجود نوازنده‌ي ديگر پرخان از نوار كاست موسيقي دوتاري استفاده مي نمايد.در بسياري از موارد موفق عمل مي نمايد زيرا موسيقي و حركات پرخان در هم آميخته و تأثير موسيقي در بيماران روحي رواني نيز بسيار مثبت بوده وبيمار را به آرامش و سلامت باز مي‌گرداند.
چوپانان تركمن همراه گله گوسفندان خود ني نوازي مي‌كرده‌اند تا گله در آرامش به چرا مشغول باشد…
مادران تركمن هنگام لالايي فرزند خود آهنگ و اشعار لطيف و فرح بخش استفاده مي‌كنند لالایی های مادران ترکمن با دیگر مادران دنیا متفاوت است؟ به نظرم نقش موسیقی بیشتر دیده می‌شود. براي طفل هيچ صدايي روح نواز تر از صداي مادر نيست و همه مادران تركمن هنگام لالايي صداي خود را تا حد ممكن نرم و لطيف مي‌نمايند تا طفل خود با راحتي و آرامش هر چه بيشتر به خواب رود . اين اشعار بيشتر در وصف طفل ، دعاي طول عمر طفل است . اگر طفل پسر است آرزو بر مردانگي و با قد رت و با ايمان شدن و اگر دختر است آرزو بردختري كه همه ي هنر هاي دستي دختران و زنان را بياموزد و همدم براي مادر و فردي مؤمن و معتقد به اعتقادات ديني باشد . در هر صورت اشعار لالايي مادران تركمن جنبه ي تربيتي دارد و طفلي كه شروع به اداي نخستين كلمات نموده و شروع به حرف زدن كرده است معني آن اشعار را مي فهمد و در تربيت كودك و نقش گيري شخصيتي‌اش بسيار مؤثر و مثبت است و شخصيت كودك با اشعار تربيتي مادر كه در قالب موسيقي است از اولين روزهاي تولد شروع به شكل گيري مينمايد.
گردآوری و تنظیم: یاشار نیازی
منبع: مارقوش ترکمن صحرا
شرکت بازرگاني و گردشگري
www.margush.ir
گنبد کاووس – پاساژ شهرداري، واحد 12
Tel: 0172 – 222 12 28
TelFax: 0172 – 229 14 49
Mobile: 0939 229 14 49
استفاده از مطالب سايت با قيد منبع مانعي ندارد.
