مقالات – مارقوش– متن زیر با استناد به مواد منتشر شده موجود از جانب نویسنده این سطور تنظیم گردیده است.
“آکادمی علوم” بدنه دولتی جمهوری ترکمنستان است که وظیفه اصلی آن برای تضمین و اطمینان از اجرا و تحقق عملی سیاست های علمی و فنی کشور است.
د. خ. اونق: از جمله مراکزی که هم در زمینه علوم و هم در جهت شکل گیری ترکمنستان بعنوان یک دولت مستقل در چهارچوب شوروی سابق و چه بعنوان یک دولت مستقل در جهان امروز، در جهت پایه گذاری و ساختمان جمهوری ترکمنستان نقش عمده ای را بازی کرد، آن «آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان» است. آکادمی علوم ترکمنستان بدن دولتی که وظیفه اصلی آن برای تضمین و اطمینان از تحقق عملی سیاست علمی و فنی کشور است، می باشد.
اولین پایه و سنگ بنای آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان بر اساس شعبه بندی های آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، در سال ۱۹۵۱ گذاشته می شود. این مرکز علوم با آغاز فعالیت در سال ۱۹۲۲ با عنوان «کمسیون علمی ترکستان» و سپس در سال ۱۹۲۵ با عنوان «مرکز پژوهشی تاریخ، جغرافیا، ادبیات و هنر ترکمنستان»، بعداز آن در سال ۱۹۲۶ بعنوان «شورای علمی کمیساریای دولت در آموزش و پرورش خلق» و در سالهای ۱۹۲۸-۱۹۳۲ با عنوان «ترکمن کولت (فرهنگ ترکمن)»، زمینه سازی ساختاری می گردد.
از ماه مه سال ۱۹۳۲ این مرکز تحقیقاتی، عناوینی از قبیل: «مرکز پژوهش علمی ترکمن»، «مرکز کمیته مطالعاتی» و «شورای کمسیون علمی خلق جمهوری ترکمنستان شوروی سوسیالیستی» را برای خود احراز نموده است. همچنین در سی و یکم ماه مارس سال ۱۹۳۶به ۲ شاخه اداری – پژوهشی تقسیم میشود. در نتیجه آن، کمیته های علمی تحت نام «انستیتو پژوهشی تاریخ» و «مؤسسه تحقیقاتی زبانشناسی علوم جمهوری ترکمنستان» در کنار هم قرار می گیرند. این تقسیم بندی از سال ۱۹۳۷ تا سال ۱۹۴۰ تداوم یافت.
از سال ۱۹۴۰شعبه ترکمنی آکادمی علوم شوروی سوسیالیستی با یک نفز درجه دکترا و ۱۲ نفر نامزد علوم، در سه نهاد علمی شروع به فعالیت می نماید که از آن جمله انستیتو پژوهشی زبان و ادبیات، انستیتو زیست شناسی و انستیتو زمین شناسی می باشند. در این دوره ۳۵ نفر از محققین، ترکمن بودند که از آن تعداد ۱۱ نفر کاندیدای علوم و ۴ نفر با درجه دکترا در آن حضور داشتند (۲ نفر در تاریخ و ۲ نفر در فقه اللغة).
همچنین در همان سالها بخش «مؤسسه علمی جانورشناسی» نیز به عنوان بخشی از «انستیتوی فناوری فیزیک (فیزتکنیچسکی اینستیتوت)» موجودیت یافت. آزمایشگاه شیمی و تکنولوژی نفت، گروه زمین لرزه شناسی (سیسمولوژی) تحت رهبری شعبه ترکمنی آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفت. بر اساس همین پایه، گروه بخش آب، در موسسه زمین شناسی – بخش سوخت های نفت و فسیلی نیر افزوده می گردد.
آکادمی علوم ترکمنستان در سال ۱۹۵۱ ٬ ۴۲ نفر کاندیدای علوم، از این تعداد ۱۲ نفر از ترکمن ها در پستهای ریاست بودند. از جمله رئيس جمهور: ت. بردیف، معاون رئیس جمهور: م. پ. پتروف و او. جمایف. در سال ۱۹۵۶ از این تعداد ۱۲ نفر به درجه “آکادمیکی (آکادمسین)” علوم شایسته گردیدند، ۱۸ نفر دارای درجات عضو مسئول رابط خبری(کرریست پندت)، ۱۳ نفر با درجه بالای دکترای علوم (شامل ۸ نفر از ترکمنستان)، ۶۸ نفر دارای درجات دکترا و کاندیدای علوم (از این تعداد ۳۲ نفر از آنها ترکمن بوده اند.)، در مقطع فوق لیسانس ۷۹ نفر از اعضای آکادمی علوم ترکمنستان بودند.
در سال ۱۹۵۶ از ترکیب آکادمی علوم٬ دو نهاد کشاورزی و دامداری را بعنوان «وزارت کشاورزی و دامداری جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان بوجود می آورند. در ژانویه سال ۱۹۵۷تحت پوشش پرزیدیوم آکادمی علوم ترکمنستان شوروی سوسیالیستی «مؤسسه تحقیقاتی شیمی و اقتصاد» نیز راه اندازی می گردید. با تقسیم انستیتو زیست شناسی از مجموع آن مؤسسه های «گیاه شناسی و جانورشناسی» و بخش «انگل شناسی» را بوجود آوردند.
در سال ۱۹۵۷ از ادغام ۹ مرکز علمی اطلاعاتی زمین شناسی، فیزیک و ژئوفیزیک، ساخت و سازهای ضد زلزله، شیمی، گیاه شناسی، جانور شناسی و انگل شناسی، زبان و ادبیات، تاریخ، باستان شناسی و قوم نگاری، اقتصاد و گیاه شناسی باغ (جنگل شناسی)، سه موزه از قبیل: تاریخ و فرهنگ محلی در عشق آباد و به یادبود۲۶ کمیسر باکو – در شهر ترکمن باشی (شاقدم یا کراسنوودسک سابق) و چندین مرکز علمی از جمله ایستگاههای تحقیقاتی و نقاط کنترل را تأسیس نمودند.
در سال ۱۹۸۶، مجتمع آکادمی علوم ترکمنستان دارای ۱۵پژوهشکده علمی بود که در آن ۱۰۵۳ نفر از کارشناسان و کارمندان علمی – پژوهشی شرکت و فعالیت می کرده اند. از جمله ۱۷ آکادمیک منتخب و ۲۵ عضو خبری مسئول (چلن کرریست پندت)، از این تعداد ۵۱ نفر دارای درجه دکترای علوم و۵۲۲ نفر دارای درجه نامزدی علوم بوده اند.
“در سال۱۹۹۴ آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان مستقل دارای ۶۲۱۰ کارمند و کارشناس علمی بود. از این تعداد ۲۶۰ نفر دارای درجه دکترای علوم و۱۵۴۰ نفر دارای درجه نامزدی علوم بوده اند.” [۱] این مرکز علمی با این عنوان در سال ۱۹۹۷ بازنگری شده و پژوهشکده های موجود در آن با وزارتخانه های مربوطه خود ادغام و انتقال یافت. از جمله «انستیتو پژوهشی تاریخ ش. باطیراف» تحت پوشش «کابینه وزیران ترکمنستان مستقل» (این پژوهشکده در طول فعالیَت خود از سال ۱۹۳۶ که در زمینه انستیتو پژوهشی علمی ترکمن با عنوان «پژوهشکده تاریخ» ایجاد گردیده بود، در ادوار بعداز آن، عنوان های متفاوتی را برای پژوهشکده برگزیدند،: «پژوهشکده تاریخ شاجا باطیراف آکادمی علوم ترکمنستان،- تا سال ۱۹۹۷ و “انستیتو پژوهشی تاریخ تحت پوشش کابینه وزیران ترکمنستان، – تا ۱۲ ژوئن سال ۲۰۰۹” [۲]، و تا حال حاضر انستیتو پژوهشی تاریخ آکادمی علوم ترکمنستان) قرار گرفت و عنوان «آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان» به «مرکز مشاورت عالی علم و تکنیک ریاست جمهوری ترکمنستان» تغییر نام یافت.
آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان در حال حاضر همزمان با دومین دوره ریاست جمهوری قوربانقلی بردی محمداف به سیستم قبلی خود باز گشت و دو باره همان عنوان سابق خود «آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان» را بر خود احراز نمود. …
رؤسای جمهور آکادمی علوم از بدو تأسیس تا ۱۹۹۸
i. ب. آ. کلر در سال ۱۹۴۰ مدیر
ii. نالیوکین دمیتری واسیلیویچ (نهایی) در سالهای ۱۹۴۶-۱۹۵۱
iii. بردیف طاغان بردیویچ – در ۱۹۵۱-۵۶
iv. چاریف گلدی اورازیویچ در ۱۹۵۶-۵۹
v. باطیرف شاجا باطیرویچ در ۱۹۵۹-۶۵
vi. عظیم اف پیغام عظیموویچ در ۱۹۶۶- ۷۵
vii. بابایف آقاجان بابایویچ در ۱۹۷۵-۸۶
viii. عؤوض گلدیف اورازگلدی عؤوض گلدیویچ در۱۹۸۶-۸۸
ix. بابایف آقاجان بابایویچ در ۱۹۸۹-۹۳
x. خوجه محمداف آقا مأمد در ۱۹۹۳- ۹۸
ساختار جدید آکادمی علوم جمهوری ترکمنستان:
با احیای آکادمی علوم ترکمنستان در سال ۲۰۰۹، ساختار علوم و تحقیقات در ترکمنستان و نشان دهنده تغییرات و اصلاحات انجام گرفته در کشور است، که توسط دومین رئیس جمهور ترکمنستان مستقل جناب قربانقلی بردی محمداف آغاز شد. با اجرای تغییرات در ساختار جدید آکادمی علوم ترکمنستان، تمرکز فعالیت های پژوهشی و تحقیقی در همان محل ایجاد گردید.
آکادمی علوم ترکمنستان با توجه به قطعنامه رئیس جمهور ترکمنستان بشماره ۱۰۴۵۸ (۱۰۴۵۸ №) در مورّخه ۱۲/م. ماه ژوئن، سال ۲۰۰۹، با عنوان «مسائلی درباره مرکز آکادمی علوم ترکمنستان»، بازسازی شده است تا تمام فعالیت های علمی و تکنیکی را در زمینه توسعه و رشد به رهبری آکادمی علوم در ترکمنستان بپردازد.
با توجه به قطعنامه صادر شده، به تعداد ۱۱ مرکز از موسسات و ۳ سازمان خدماتی بخش علوم و فنون تحت سرپرستی آکادمی علوم منتقل شده است: کتابخانه، مرکز چاپ و انتشارات “علم”.
رئیس آکادمی، استاد دکتر مزیلف گ. آ. ریاست آکادمی علوم ترکمنستان، …
————————–
کانادا- تورنتو- ژانویه ۲۰۱۵ – پژوهشگر تاریخ ازانستیتو تاریخ آکادمی علوم توٚرکمنیستان: د. خانگلدی اونق – ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳
پاورقی:
[۱]. اولین دوره اشتغال اینجانب خانگلدی اونق (۱۹۸۹-۱۹۹۷ یئللار) در انستیتو پژوهشی تاریخ آکادمی علوم جمهوری ترکمنیستان.
[2].دومین دوره اشتغال اینجانب (از سال ۱۹۹۷ تا سال ۲۰۰۵) در انستیتو پژوهشی تاریخ تحت پوشش کابینه وزیران ترکمنستان (آکادمی علوم).
نویسنده: دکتر خانگلدی اونق
انتشار دهنده: یاشار نیازی
